۱۴:۰۹ - ۱۳۹۲/۰۶/۱۴

جزوه «زمینه‌ها و پیامدهای سقوط اخوان المسلمین مصر»

دومین اشتباه اخوان، معرفی نامزد ریاست جمهوری بود. در حالی که شخصی چون عبدالمنعم ابوالفتوح، به دلیل اعلام نیت برای شرکت در انتخابات از سازمان اخوان طرد شد، این سازمان با نزدیک شدن به انتخابات اعلام کرد نامزدی در انتخابات خواهد داشت. گذشته از اینکه ورود به انتخابات اساساً خُلف وعده به شمار می-رفت، با توجه به اینکه مصر با تراکم بحران در زمینه های مختلف مواجه است از اساس اشتباه بود.

EKHVANOLMOSLENI (1)مبارزه (رسانه تحلیلی خبری دانشجویان خط امام): طی هفته های اخیر، مصر روزهای ناآرامی را پشت سر گذاشته و اعتراضات شدید خیابانی در این کشور که پس از حمایت ارتش، به سقوط دولت محمد مرسی منجر شد، نشان داد که برخلاف انتظارات مطرح در زمان سقوط مبارک، این کشور هنوز فاصله زیادی تا رسیدن به ثبات دارد. «پژوهشکده مطالعات جهان اسلام» به تازگی با برگزاری نشستی به بررسی این موضوعات پرداخته است.

بنا به گزارش سایت تابناک؛ در این نشست که در محل «پژوهشکدۀ مطالعات جهان اسلام» برگزار شد، واپسین تحولات مصر مورد واکاوی قرار گرفت. در این نشست، چگونگی سقوط دولت محمد مرسی و زمینه ها و دلایل آن از سوی دکتر عبدالأمیر نبوی، پژوهشگر ارشد مرکز مطالعات و پژوهش های استراتژیک خاورمیانه و متخصص مسائل مصر، در ابعاد مختلفِ سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، به تفصیل مورد بررسی قرار گرفت. خلاصه مباحث مطرح شده در این نشست تخصصی به شرح زیر است:

در بررسی تحولات امروز مصر، لازم است به شیوۀ مدیریت اخوان المسلمین پیش و پس از رسیدن به حکومت توجه کنیم. پس از سرنگونیِ حکومت حسنی مبارک در پایان سال ۱۳۸۹، اخوان المسلمین مرتکب سلسله اشتباهاتی شد که در نهایت وضعی را که امروز شاهد آن هستیم به ارمغان آورد. این سلسله اشتباهات افزون بر تخریب چهرۀ اخوان المسلمین، به تقویت مخالفان آن ها و در نهایت حمایت ارتش از مخالفان علیه اخوان انجامید.

اشتباهات اخوان از آغاز خیزشِ مردمی علیه رژیم حسنی مبارک آغاز شد. جریان از تردید اولیۀ اخوان المسلمین در پیوستن به روز خشم مصری ها در ۲۵ ژانویۀ ۲۰۱۱ آغاز شد. در آن هنگام اخوان المسلمین از یک سو به دلیل آنکه احتمال قیام فراگیر و به نتیجه رسیدن آن را نمی دادند و از سوی دیگر اطمینانی به آینده و جایگاه خود در میان نیروهای مخالف نداشتند، در روز خشم مصری وارد نشدند. به عبارتی آنها اساساً به بروندادِ پیروزی چنین قیامی نیز بدبین بودند. با اینحال با روشن شدنِ شدت و حدت قیام و تحت تأثیر فشارهای جوانان اخوانی، در نهایت این جنبش وارد شده و سازمانِ توانمند آن کمک فراوانی به پیروزی قیام کرد. پس از انقلاب، اخوان تلاش خود برای بازسازیِ چهرۀ تخریب شده اش را آغاز کرد و تلاش کرد به عنوان یک بازیگر مسئول و متعهد، که به قواعد بازیِ سیاسی و دموکراسی پایبند است مطرح شود.

پیش از ورود به این بحث لازم است بدانیم پیش از سقوط مبارک، اخوان شاهد یک تحول داخلی بود که در جریانِ آن جناح محافظه کار (افرادی چون محمد بدیع، خیرت الشاطر، محمد مرسی، سعد الکتاتنی، محمد البلتاجی و غیره) توانست قدرت را از جریانِ نواندیش و اصلاح طلب اخوان بگیرد. نمود این تحول، استعفای مرشد عام سابق، محمد مهدی عاکف بود که اولین مرشد استعفادهنده در طول تاریخ اخوان به شمار می رود. این تحول، بر چهرۀ اخوان تأثیری منفی داشت. در نتیجه در دورۀ جدید تلاش اخوان برای تغییر چهرۀ منفی خود به نحو جدی تری دنبال شد. در این راه اولین اقدام تأسیس حزب عدالت و آزادی بود که عضویتِ اقلیت ها و زنان در آن، برخلاف اخوان المسلمین، ممنوع نبود. به علاوه اخوان اعلام کرد نامزد ریاست جمهوری معرفی نخواهد شد و برای انتخابات پارلمانی تنها برای به دست گرفتن ۳۰ درصد از کرسی ها رقابت خواهد کرد. تا آن زمان چهرۀ اخوان در سپهر عمومی مصر ترمیم شده بود اما پس از آن اشتباهات اخوان آغاز و تا سرنگونی مرسی ادامه یافت.

اولین اشتباه، معرفیِ نامزد برای تمامی کرسی های پارلمان مصر بود. اخوان نه تنها برای تمامی کرسی-های مخصوص احزاب در پارلمان (یک سوم کرسی ها) نامزد معرفی کرد بلکه برای کرسی های غیرحزبی نیز نامزد مستقل معرفی کرد؛ کسانی که پس از پیروزی در فراکسیون  اخوان قرار گرفتند. دلیل اصلیِ ابطال انتخابات و انحلال پارلمانِ نخست نیز همین بود.

EKHVANOLMOSLENI (3)دومین اشتباه اخوان، معرفی نامزد ریاست جمهوری بود. در حالی که شخصی چون عبدالمنعم ابوالفتوح، به دلیل اعلام نیت برای شرکت در انتخابات از سازمان اخوان طرد شد، این سازمان با نزدیک شدن به انتخابات اعلام کرد نامزدی در انتخابات خواهد داشت. گذشته از اینکه ورود به انتخابات اساساً خُلف وعده به شمار می-رفت، با توجه به اینکه مصر با تراکم بحران در زمینه های مختلف مواجه است از اساس اشتباه بود.

پس از انتخاب محمد مرسی نیز سلسله اشتباهات اخوان ادامه یافت. این اشتباهات بود که در نهایت به برکناری مرسی از ریاست جمهوری انجامید. اولین اشتباه را باید در رویکرد خارجی اخوان دید. اولین دیدار بین المللی مرسی به چین بود که افزون بر مردد کردنِ واشنگتن در مورد نیات اخوان، از سوی چین نیز سرمایه ای به مصر وارد نشد. سفر به تهران نیز از چند جنبه منفی بود. نخست آنکه مباحث مطرح شده در سخنرانیِ مرسی در کنفرانس عدم تعهد، تردیدی در نگاه تهران به اخوانی ها پدید آورد. دوم آنکه اصل سفر نیز تردیدی در کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و نیز واشنگتن به وجود آورد.

نکتۀ دیگر، ماجراجوییِ خارجیِ دولت اخوانی بود. اولین ماجراجویی با اتیوپی بود. مرسی در برابر اعلام بنای سد النهضۀ اتیوپی، که سهم مصر از آب نیل را به میزان یک سوم می کاهید، این کشور را به اقدام نظامی تهدید کرد. این امر بدون هماهنگی با ارتش صورت گرفته بود. دومین ماجراجویی، قطع رابطه با سوریه و تهدید ضمنیِ آن به مداخله بود. در این جریان، ارتش اختلاف با مرسی را علنی کرد و اعلام کرد که قصد مداخله در بحران سوریه را ندارد.

در عرصۀ داخلی نیز، مهمترین برنامۀ توسعۀ حکومت مرسی، «با هم مصر را بسازیم» بود که عملاً کار به جایی نبرد. در نتیجۀ ضعف عملکرد اقتصادی، امنیتی و اجتماعیِ اخوان، چالش های داخلی تشدید شد و اعتبار گفته های اخوان و عملکرد رهبرانشان به شدت خدشه دار شد. افزون بر این، بحران قانونیِ ناشی از صدور اعلامیۀ قانون اساسی مرسی آغازگر قیامی بود که در نهایت به سرنگونیِ مرسی انجامید. پس از اختلافات گسترده ای که این اعلامیه برانگیخت و قانون اساسی نیز بدون ایجاد اجماع تصویب شد و عملاً اعتباری که در نتیجۀ بازسازیِ چهرۀ اخوان پس از مبارک به دست آمده بود به کلی از دست رفت. بدین ترتیب قیامِ ۳۰ ژوئن و برکناری حکومت مرسی یک سال پس از قدرت گیری صورت گرفت.

در ارتباط با آینده باید گفت اگرچه اخوان المسلمین در شرایط فعلی به شدت تضعیف شده اند اما این امر به هیچ وجه به معنای پایان کار اسلام سیاسی در مصر و یا خروج کامل اخوان المسلمین از صحنه به عنوان نمایندگان اسلام سیاسی میانه رو نیست. نخست آنکه سازمان اخوان به قدری قوی و مستحکم است که توان بازسازی و بازگشت به صحنه را به این جنبش می دهد. به علاوه تجربۀ اسلام گرایان در منطقه نشان داده است که این جنبش ها می توانند به خوبی خود را با شرایط متحول وفق داده و از تجربۀ گذشته بهره گرفته در جهت تقویت جایگاه خود اقدام کنند. در این معنا، در بازسازیِ احتمالیِ اخوان، تجربۀ یک سالۀ حکومت مرسی یک نقطه عطف خواهد بود. به علاوه در جریان بازسازیِ اخوان باید انتظار انشعاب های متعددی در این جماعت باشیم.

EKHVANOLMOSLENI (1)در پایان، دکتر نبوی در پاسخ به پرسشی، در مورد رابطۀ ایران و مصر جدید عنوان کردند که رویکرد در پیش گرفته شده در مورد مقدم دانستن تقویت همکاری های اقتصادی و جهانگردی درست بوده و در واقع مناسب ترین راه برای تقویت رابطۀ دوجانبه است. از دید ایشان، از ابتدا نمی توان امید به تقویت روابط سیاسی و فرهنگی داشت بلکه با تقویت روابط اقتصادی و جهانگردی، راه برای نزدیکی دوجانبه در عرصه های سیاسی و فرهنگی باز خواهد شد.

در مورد نسبت تحولات مصر با محور مقاومت نیز، که در پرسشی از سوی رئیس پژوهشکده، دکتر مرتضی نورمحمدی، مطرح شد، دکتر نبوی بر آن بودند که بعید به نظر می رسد مصر که با دشواری های اقتصادی و سیاسی و امنیتی پیچیده ای در داخل روبرو است جویای رویارویی با اسرائیل باشد. حداقل در کوتاه مدت و میان مدت نباید انتظار همراهیِ مصر با رویکردهای محور مقاومت را داشت. با اینحال ایشان به نگرش مثبت ملی گرایان و لیبرال های مصری به ایران اشاره کردند و تأکید کردند که با توجه به اینکه ملی گرایان مصری ضداسرائیلی بوده و نگرش مخالف عادی سازیِ روابط با این رژیم دارند، امکان نزدیک شدنِ مصر در آینده از این طریق نیز مطرح است. البته این تحول در کوتاه مدت رخ نخواهد داد.

متن دو نشست مذکور را به صورت جزوه PDF می توانید از سایت «مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی» دانلود کنید:

جزوه «برکناری محمد مرسی؛ ریشه های داخلی و واکنش های خارجی» (میزگرد با حضور آقایان عبدالامیر نبوی و حسین ابراهیم نیا) : ۱ mobareze.ir- morsi

جزوه «بررسی تحولات اخیر مصر با تاکید بر علل سقوط محمد مرسی» (میزگرد با حضور آقابان آقای عبدالامیر نبوی و حسین سلیمی) : ۲ mobareze.ir- morsi

:::

۱ دیدگاه

  1. [...] آزادی مبارک و محاکمه مرسی، با بازگشت نظامیان و سقوط اخوان‌المسلمین؛ گویی سرنوشت «ناپلئون بناپارت» و «اولیور کرامول» در [...]

دیدگاه تازه‌ای بنویسید:

*

52 - = 47