۰۸:۰۴ - ۱۳۹۲/۰۲/۲۸

ملاک تأیید صلاحیت چیست: برنامه یا سابقه؟

درباره کاندیداهایی که شورای نگهبان از ایشان برنامه خواسته، دو فرضیه وجود دارد. نخست اینکه این افراد کاندیداهای در آستانه تأیید هستند و لذا بعد از تأیید سوابق و تعهدشان، در مرحله احراز صلاحیت از نظر تخصص و توانایی قرار گرفته اند. فرضیه دوم که قوی تر است، دلالت بر این دارد که این افراد برخلاف لیست اصلی تأیید شده ها، در مرز رد صلاحیت هستند و لذا برنامه هایشان مورد بررسی قرار گرفته تا معلوم شود می توانند به جرگه تأیید شده ها بپیوندند یا نه.

«مبارزه» (رسانه تحلیلی خبری دانشجویان خط امام): مهلت بررسی صلاحیت کاندیداهای ریاست جمهوری یازدهم در شرایطی تمدید شده که هرچه می گذرد فقها و حقوقدانان شورا ملاک های بررسی شان را شفاف تر با مردم در میان می گذارند.

پنج شنبه گذشته عباسعلی کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس، با اشاره به پایان مهلت قانونی برای بررسی صلاحیت نامزدهای انتخابات آتی ریاست‌جمهوری، گفت: «با استناد به تبصره ماده ۵۷ قانون انتخابات، طی نامه وزارت کشور مهلت بررسی صلاحیت نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری را به مدت ۵ روز (از فردا) تمدید کردیم. تمدید ۵ روزه برای بررسی صلاحیت داوطلبان انتخابات ریاست‌جمهوری برای آخرین بار انجام می شود و طبق قانون انتخابات، شورای نگهبان تا پایان وقت اداری سه‌شنبه ۳۱ اردیبهشت ماه نتایج بررسی صلاحیت‌ها را به وزارت کشور اعلام خواهد کرد.»^[۱]

تا آن زمان، پرسش هایی متعددی پیش روی کاندیداهای انتخابات و رأی دهندگان است که می توان به برخی از آنها اشاره کرد:

-          چند کاندیدا در انتخابات ریاست جمهوری یازدهم تأیید صلاحیت می شوند؟

-          آیا کاندیداهای مستقل و کمتر شناخته شده هم تأیید صلاحیت می شوند؟ بر اساس کدام ملاک ها؟ سابقه اجرایی مورد نظر خواهد بود؟ در این صورت، چه مزیتی مورد نظر است؟ سوابق اجرایی، تخصص یا برنامه ها؟

-          بر اساس ده دوره انتخابات ریاست جمهوری در ایران، چه تصویری از الگوی حاکم بر ارزیابی شورای نگهبان می توان ارائه داد؟

-          آرایش کاندیداها در دوره اخیر با کدام دوره شباهت بیشتری دارد؟ آیا الگوی عمل شورای نگهبان در آن دوره با این دوره قابل تطبیق است؟

-          روش ارزیابی شورای نگهبان چگونه است؟ کمی، کیفی یا مصلحت اندیشانه؟ آیا اساسا تعداد کاندیداها برای شورای نگهبان مهم است؟

به بیان دیگر آیا شورای نگهبان بر اساس خط کش و متر سوابق و برنامه ها به کاندیداها نمره می دهد و هر کسی و هر تعدادی که نمره حداقلی قبولی را کسب کرد رسما تأیید می کند یا آنکه همچون انتخابات گذشته تعداد خاصی (بین ۴ تا ۱۰ کاندیدا) را که بیشترین نمرات را کسب کردند معرفی خواهد کرد؟

-          اصلاحطلبان، اصولگرایان و دولتی ها با کاندیداهای متعدد و سرشناس وارد انتخابات شده اند. آیا زنبیل گذاشتن اصولگرایان در شورای نگهبان، مانع از حضور کاندیداهای مستقل نخواهد شد؟

-          در آرایش کنونی دوقطبی یا چند قطبی جود دارد یا به وجود خواهد آمد؟ اساسا قطب های گفتمانی وجود دارد یا فقط قطب بندی های کاذب سیاسی از گفتمان های مشابه حاکم است؟

ملاک هایی که رهبری گفت

دو هفته قبل، رهبر انقلاب در دیدار با دست اندرکاران «انتخابات ریاست جمهوری و شوراهای شهر و روستا»، بر پایبندی نهادهای نظارتی، مجریان و داوطلبان بر رعایت دقیق قانون در همه مراحل تأکید کردند. ایشان انتخابات را «امانت بزرگ و ارزشمند ملی و اسلامی» برشمرده و افزودند: «شورای نگهبان، مجموعه های نظارتی و اجرایی و دستگاههای حفظ فضای امن و سالم انتخاباتی، امانت دار این امانت بزرگ هستند و کارهای مهم، با ارزش و ماندگاری را بر عهده دارند.»

رهبر انقلاب التزام کامل به قانون را، راه اساسی جلوگیری از بروز مشکلات انتخاباتی دانستند و تأکید کردند: «آحاد مردم در همه روستاها و شهرها، به دنبال این باشند که هرکس هر حرفی می زند و هر توقعی دارد فقط بر اساس قانون باشد. در همه مراحل  از جمله بررسی صلاحیتها، برگزاری انتخابات، شمارش آرا، حفظ آرا و صندوقها و دیگر مراحل، همه دست اندرکاران باید با امانت داری کامل، فقط براساس قانون عمل کنند که بحمدالله تاکنون همین جور بوده است.»

ایشان بار دیگر انتخابات را حق و وظیفه مردم دانسته و افزودند: «باید صلاحیتها را در کنار هم و بصورت مجموعه ای مورد ملاحظه قرار داد و در انتخاب کسی که می خواهیم کلید اجرایی کشور را به دست او بسپاریم، ویژگی هایی نظیر «کاری بودن، مردمی و ارزشی بودن» را در نظر گرفت.» ^[۲]

شورای نگهبان می گوید

یک روز قبل از سخنرانی رهبری، سخنگوی شورای نگهبان هم در برنامه تلویزیونی “نگاه یک” از شبکه یک سیما، با اشاره به آیین نامه جدید شورای نگهبان درباره بررسی صلاحیت نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری، گفت: «ما نیازمند ملاک​هایی برای ملموس تر شدن سنجش معیارهایی چون مدیر و مدبر بودن بودیم تا زمانی که اسامی نامزدها اعلام شد، زمینه هم فکری در شورای نگهبان وجود داشته باشد.»

عباسعلی کدخدایی ادامه داد: «مثلا رجل مذهبی بودن صرفا به منزله اعمال تکالیف دینی است یا اینکه دین در زندگی اجتماعی افراد هم بروز داشته باشد؟ ممکن است کسی مثل بنده هم فرد شریفی باشد و تکالیف شرعی اش را هم انجام دهد اما رجل مذهبی نباشد. یا اصلا هیچ تجربه مدیریتی​ای نداشته یا یک مدرس خوب است، چگونه باید ببینیم که مدیر و مدبر هست یا نه؟ یک راهش این است که ببینیم برنامه​ای دارد یا نه؟ اگر دیگر اعضای شورای نگهبان موافق باشند، ممکن است که از نامزدها بخواهیم که برنامه​هایشان را هم جزء مدارکشان ارائه دهند و حتی در گفت​وگویی با نامزدها با حضور متخصصین امر، برنامه​ها و توانمندی علمی آنها را محک بزنیم.»

وی در پاسخ به اینکه چرا چنین آیین​نامه​ای تا پیش از این تدوین نشده بود، اظهار داشت: «تا کنون اعضای شورای نگهبان بر اساس نظرات شخصی​اشان درباره نامزدها تصمیم گیری می​کر​دند اما الان خواسته​ایم که سازوکاری برای تشخیص توانایی​های نامزدها در نظر بگیریم.»

کدخدایی در مورد احراز رجل سیاسی و مذهبی بودن تصریح کرد: «کسانی که از عهده تجزیه و تحلیل مسائل سیاسی بر آیند و طرف مشورت تصمیم گیران اجرایی کشور قرار می​گیرند رجل سیاسی هستند و تشخیص ما برای احراز آن بر اساس سوابق نامزدها خواهد بود.»

سخنگوی شورای نگهبان همچنین در پاسخ به این سوال که آیا وزرا می​توانند مصداق رجل سیاسی باشند، اظهار داشت: «این بستگی به سوابق افراد دارد، ممکن است مدیری قدرت تحلیل مسائل کلان کشور را نداشته باشد. باید این توان در افراد احراز شود. چون به تعبیر مقام معظم رهبری، نامزد ریاست جمهوری باید ویژگی​مشخصی داشته باشد.»

کدخدائی همچنین در خصوص تاکیدات مقام معظم رهبری مبنی بر حضور نامزدهایی از همه سلایق سیاسی که معتقد به نظام هستند، خاطرنشان کرد: «ما میثاقی با عنوان قانون اساسی داریم. اعتقاد نامزدها به نظام بر همین اساس قابل سنجش است. اگر کسی رفتاری در نقض اصول قانون اساسی داشته باشد، صلاحیتش برای ما محل تردید است. کسانی که می گویند قانون اساسی را به جز چند اصل قبول دارند، مثل اصل مترقی ولایت فقیه، قطعا مشکل دارند و به مبانی جمهوری اسلامی ایمان ندارند. رفتار و گفتار افراد نسبت به اصول قانون اساسی بررسی می​شود تا صلاحیتش احراز شود. اگر کسی صحبتی نکرده باشد، اصل بر صحت نظر وی است.»^[۳]

البته چند روز قبل یکی از فقهای شورا هم به این مسئله اشاره کرد و گفت: «مردم وظیفه دارند از میان تأیید صلاحیت‌شدگان بهترین شخص و اصلح را انتخاب کنند؛ شورای نگهبان ممکن است بیش از ۱۰ نفر را تأیید صلاحیت کند و در این میان مردم تصمیم‌گیرنده نهایی هستند.»

آیت‌الله محمد مومن در همایش ائمه جماعات که در بقعه امامزاده جعفر شهید در قم برگزار شد با بیان اینکه چهار نوع انتخابات امسال برگزار می‌شود افزود: «ریاست جمهوری بر اساس اصل ۱۱۳ قانون اساسی اختیاراتی دارد به طوری که تمام کارهای اجرایی کشور بر عهده اوست و پس از رهبر انقلاب بالاترین اختیارات را دارد؛ رئیس دولت نیازمند شرایطی است که در اصل ۱۱۵ قانون اساسی آمده است و مجلس آن را تصویب نکرده است؛ بر این اساس رئیس جمهور باید از میان رجال مذهبی و سیاسی، ایرانی‌الاصل، مدیر، مدبر، دارای حسن سابقه و امانت و تقوا، مومن و معتقد به مبانی جمهوری اسلامی و مذهب رسمی کشور یعنی تشیع باشد و این شرایط بر حسب اصل ۹۹ قانون اساسی توسط شورای نگهبان تشخیص داده می‌شود.»

وی با بیان اینکه بررسی صلاحیت کاندیداها مشکلات و سختی‌های فراوانی دارد گفت: «در میان ۶۸۶ نفری که در این دوره ثبت نام کرده‌اند کار سختی بر عهده شورای نگهبان است و جلسات متعددی تشکیل می‌شود تا صلاحیت هر یک از افراد مورد بررسی قرار گیرد و بر اساس ادله و اسناد تصمیم‌گیری شود.» ^[۴]

علاوه بر این مواضع، آیت الله جنتی، دبیر شورای نگهبان هم در خطبه های نماز جمعه دیروز تاکید کرد: «فردی که به عنوان رییس‌جمهور انتخاب می‌شود باید صفاتی که در اصل ۱۱۵ قانون اساسی آمده است را دارا باشد، یعنی باید جزو رجال مذهبی و سیاسی بوده و نیز تقوا و ایمان داشته و مدیر و مدبر باشد.»

جنتی تصریح کرد: «شورای نگهبان باید در بررسی صلاحیت کاندیدا‌های ریاست‌جمهوری دقت کند و کسانی که حداقل این شرایط را دارا هستند تأیید صلاحیت شوند.»

خطیب نماز جمعه این هفته تهران با بیان این‌که «رییس‌جمهور باید مدیر و مدبر باشد» اظهار کرد: «برای اداره یک کشور نیاز است که رییس‌جمهور مدیر و مدبر باشد و بتوانند مسائلی مانند تحریم، مشکلات ازدواج و اشتغال و نیز مسائل سیاست داخلی و خارجی را حل کند، بنابراین برای حل این گونه مشکلات باید قدرت مدیریت نسبی را دارا باشد.»

جنتی ادامه داد: «کسانی که از سوی شورای نگهبان تأیید صلاحیت و اسامی آنها اعلام می‌شود، باید حداقل شرایط لازم برای ریاست جمهوری را داشته باشند. مردم باید صلاحیت این افراد را برای رای دادن به آنها تشخیص دهند و در صورتی که تشخیص نمی‌دهند باید از اهل تشخیص، صلاحیت داوطلبان ریاست جمهوری را بپرسند.»

وی تأکید کرد: «شورای نگهبان در بررسی صلاحیت کاندیداهای ریاست جمهوری سلیقه‌های آنها را بررسی نمی‌کند، بلکه این شورا شرایط کاندیدا‌ها را ارزیابی می‌کند. یکی از مسائل اساسی این است که رییس‌جمهور آینده ولایت فقیه را قبول داشته باشد.» ^[۵]

کاندیدها چه می گویند؟

اظهارات کدخدایی و شاخص های مطرح شده توسط رهبری، سبب شد تا کاندیداهایی که تخصص اقتصادی یا سوابقی در زمینه برنامه و بودجه دارند، شانس بیشتری برای خود قائل شوند. از جمله محمدرضا باهنر عضو ائتلاف ۵گانه اصوگرایان که در نشست خبری خود در خبرگزاری تسنیم، در پاسخ به این سوال که به نظر شما چند نفر در انتخابات یازدهم ریاست‌جمهوری ثبت‌نام می‌کنند، گفت: «افرادی که ثبت‌نام می‌کنند زیاد هستند. ضمن اینکه رجل سیاسی تعریف روشنی دارد و ما در این باره مصوبه‌ای در مجلس گذراندیم، اما شورای نگهبان ایراد گرفت. بر این اساس باید خود شورا ضوابطی را بنویسد و وزارت کشور هم موظف است که از هر کسی که مراجعه می‌کند، نام‌نویسی کند. به نظرم تعداد ثبت‌نام کنندگان زیاد خواهد بود ضمن اینکه در گذشته هم ۱۰۰۰ نفر در انتخابات ثبت‌نام می‌کردند.»

مدیر و مدبر بودن، رجل سیاسی و مذهبی و توانایی لازم برای مدیریت اجرایی کشور از مهمترین محورهایی بود که محمدرضا باهنر درباره ویژگی‌های رئیس‌جمهور به آن اشاره کرد و گفت: «به نظر می‌رسد هر تعداد هم در انتخابات ثبت‌نام کنند، اگر قرار باشد واقعا رجل سیاسی انتخاب شود، تعداد تأیید صلاحیت شده‌ها، به بیش از ۱۰-۱۲ نفر نرسد لذا برخی‌ها بهتر است ثبت نام نکنند.»

باهنر تصریح کرد: «شورای نگهبان نیز باید در رجل سیاسی- مذهبی بودن، مدیر و مدبر بودن، دقت بیشتری کند. بنده به دوستان و کاندیداها توصیه می‌کنم که برنامه بدهند و در کنار این برنامه، کارنامه هم بدهند. برنامه و کارنامه با هم باید همخوانی داشته باشد. در این صورت شورای نگهبان می‌تواند هم برنامه و هم کارنامه نامزدها را با هم تطبیق دهد و من هم موافقم که شورای نگهبان از نامزدها برنامه بخواهد.» ^[۶]

هرچند که نهایتا باهنر به نفع کاندیدای ائتلاف ۵ گانه (حجت الاسلام ابوترابی) کنار رفت، اما حرف های او به مذاق برخی کاندیداها خوش آمد؛ مخصوصا ارائه برنامه که مورد تأکید خود شورای نگهبان هم قرار گرفته بود. همچنین بحث درباره اینکه آیا شورای نگهبان تعداد خاصی از کاندیداها را تأیید خواهد کرد، قوت گرفت. از آن جمله، حسن سبحانی – اقتصاددان و کاندیدای مستقل انتخابات – بود که به واسطه تحصیلات اقتصادی و سه دوره حضور در مجلس که شامل ریاست کمیسیون بودجه هم بوده، به عنوان گفتمانی ترین کاندیدا و فردی که دارای برنامه های جدی است، شناخته می شود. وی چندی پیش در مصاحبه با خبرگزاری مهر در خصوص بهترین وضعیت از نظر تعداد نامزدهای انتخاباتی پس از تأیید شورای نگبهان، افزود: «به نظر می آید تا هفت یا هشت نفر مشکلی پیش نمی آید. تعداد کاندیدا باید در حدی باشد که مردم بتوانند ذهنیت ها را تشخیص دهند.» [۷]

در روزهای اخیر هم اخباری مبنی بر ارائه برنامه برخی کاندیداها به شورای نگهبان به گوش می رسد. از جمله لنکرانی که چندی پیش با حضور چهره های ارشد جبهه پایداری از کتاب برنامه های خود رونمایی کرد و گفته می شود شورای نگهبان از وی خواسته تا برنامه هایش را ارائه دهد. [۸] همچنین زاکانی که رئیس ستاد انتخاباتی اش می گوید برنامه‌های انتخاباتی‌ خود را با اولویت اقتصادی آماده کرده و روز چهارشنبه به شورای نگهبان ارائه کرده است. [۹]

البته درباره کاندیداهایی که شورای نگهبان از ایشان برنامه خواسته، دو فرضیه وجود دارد. نخست اینکه این افراد کاندیداهای در آستانه تأیید هستند و لذا بعد از تأیید سوابق و تعهدشان، در مرحله احراز صلاحیت از نظر تخصص و توانایی قرار گرفته اند. فرضیه دوم که قوی تر است، دلالت بر این دارد که این افراد برخلاف لیست اصلی تأیید شده ها، در مرز رد صلاحیت هستند و لذا برنامه هایشان مورد بررسی قرار گرفته تا معلوم شود می توانند به جرگه تأیید شده ها بپیوندند یا نه.

حال باید منتظر شد و دید که شورای نگهبان روز سه شنبه ۳۱ اردیبهشت چه کسانی را به عنوان کاندیداهای تأیید صلاحیت شده معرفی می کند. همچنین باید دید چه کسانی اعتراض می کنند و آیا کسی می تواند اعتراضش را به کرسی بنشاند؟