۱۱:۲۵ - ۱۳۹۲/۰۵/۵ نوشتاری از عباس عبدی

عباس عبدی: گزارش‌های تحقیقی، پشتوانه‌ای برای مقابله با رفتارهای نامطلوب

مبارزه (رسانه تحلیلی خبری دانشجویان خط امام)

مبارزه (رسانه تحلیلی خبری دانشجویان خط امام):
وقتی که از تکرار رفتارهای مجرمانه و خلاف در جامعه کلافه می‌شویم، چه راهی برای از‌میان‌بردن یا کاهش این رفتارها پیشنهاد می‌کنیم؟ بعضی افراد فوری به‌سراغ اصلاح فرهنگ و تربیت و ترویج اخلاق می‌روند. گروهی دیگر اصلاح قانون و تشدید مجازات را پیشنهاد می‌کنند. دیگرانی هم بهبود شرایط را به اصلاح ساختارهای اقتصادی و رفع فقر و بیکاری و نابرابری منوط می‌دانند. هرکسی به تناسب علایق و آگاهی خود راهی را پیش‌روی جامعه می‌گذارد، ولی اجرای بعضی از این روش‌ها آن‌قدر سخت و طولانی‌مدت است که در عمل امید به بهبود شرایط را تبدیل به یأس و تعلیق به محال می‌کند. ولی راه‌های دیگری هم برای تخفیف و بهبود شرایط هست. اخیرا نوشته‌ای از یک روزنامه اروپایی را می‌خواندم. به این پرسش پاسخ داده بود که چرا با وجود افزایش نابرابری‌های اقتصادی و رکود اقتصادی و همچنین تغییرات زیاد در بعضی ساختارهای اجتماعی، مثل خانواده که ‌درصدهای بالای طلاق را تجربه می‌کند، برخلاف نظریه‌های رایج آمار جرم و جنایت در بسیاری از این جوامع افزایش پیدا نکرده است؟ پاسخ نویسنده این بود که مهم‌ترین عامل کارآمد‌شدن نظام نظارتی و قطعی‌تر‌شدن کشف جرم و جنایت است؛ به‌تعبیر دیگر اگر مردم این کشورهای غربی در ساختار نظارتی مشابه آنچه در جامعه ما هست زندگی می‌کردند، چه‌بسا میزان جرم و جنایت در میان آنان بیشتر از جامعه ما بود؛ بنابراین اگر ما هم به‌جای تاکید بر شدت مجازات و اعدام یا دیگر موارد، تاکید خود را بر بهبود نظام نظارتی بگذاریم، دستاوردهای بیشتری را در جلوگیری از بروز جرم و خلاف شاهد خواهیم بود.
یکی از شیوه‌های مهم نظارتی، تهیه گزارش‌های تحقیقی رسمی یا غیررسمی از رویدادهای ناخوشایند است. این گزارش‌ها لزوما برای تنبیه و مجازات تهیه نمی‌شوند، هرچند ممکن است به این مرحله هم برسد. اهمیت این‌گونه گزارش‌های تحقیقی در آگاهی افکار عمومی و تاثیری است که بر ذهن و رفتار مخاطب می‌گذارد. یک نمونه از گزارش تحقیقی رسمی، کاری است که در انگلستان درباره شرکت دولت این کشور در جنگ عراق انجام شد؛ نمونه دیگرش گزارشی است در همان کشور درباره حادثه‌ای که ۲۵‌سال پیش در ورزشگاه لیورپول اتفاق افتاد و نزدیک به صد نفر کشته شدند؛ گزارش‌های غیررسمی هم به‌طور معمول از سوی روزنامه‌نگاران تهیه و منتشر می‌شود؛ گزارش‌هایی که درباره رشوه‌گیری بعضی از مقامات فیفا یا دیگر اقدامات فسادانگیر در رسانه‌های غربی منتشر می‌شود از این نمونه‌اند. مجرمان یقه‌سفید و حتی دیگر مجرمان از انتشار این نوع گزارش‌ها بیش از اصل مجازات هراس دارند. ولی مهم‌تر از مجرمان، سایر مردم هستند که این گزارش‌ها ضمن آگاهی‌بخشی و اطمینان‌یافتن از امور، نقش بازدارندگی بسیاری در رفتار آن‌ها دارد. ولی در ایران با چنین گزارش‌هایی کمتر مواجه می‌شویم. تهیه گزارش‌های غیررسمی از سوی مطبوعات و رسانه‌ها از دو جهت سخت است؛ یکم از نظر میزان هزینه‌ مادی که باید برای تهیه گزارش صرف کنند و با اقتصاد روزنامه‌نگاری تطابق ندارد؛ دوم از حیث خطراتی که ممکن است از طریق مراجع رسمی، تهیه‌کنندگان را تهدید کند. اگر فضا برای تهیه این نوع گزارش‌ها باز بود، می‌توانستیم هر هفته و شاید هر روز یک سوژه را برای گزارش پیشنهاد کنیم. دو نمونه مهم را در اینجا ذکر می‌کنم. همه به یاد دارند که دو سال پیش تعدادی جوان با حمله به باغی در خمینی‌شهر اصفهان، مردان را از زنان جدا و حبس کردند و مشغول تعدی و تجاوز به زنان شدند. چون قضیه خیلی سروصدا کرد، پس از مدتی مجرمان دستگیر و پنج نفر از آنان اعدام و بعضی هم زندانی شدند. این ساده‌ترین کاری بود که می‌شد انجام داد. ولی اگر یک گزارش تحقیقی تهیه شود، می‌تواند بسیاری از ابعاد ماجرا را شرح دهد که برای سیاستگذاری و نیز آموزش مردم اهمیت بیشتری از اعدام آنان دارد؛ برای نمونه الان هیچ‌کس نمی‌داند که تبعات این اقدام برای افرادی که در آن جشن بودند و افرادی که اعدام و زندان شدند و خانواده‌های دو‌طرف و غیره چه بوده است و آنان در چه وضعی قرار دارند. آیا مجازات مجرمان برای حل مشکل کافی بود یا باید تمهیدات قانونی و آموزشی و غیره دیگری هم اندیشیده شود که پس از این شاهد این‌گونه از فجایع نباشیم. مورد دیگر تصادف اتوبوس حامل دختران دبیرستان بروجن و کشته‌شدن حدود ۳۰‌نفر از آنان هنگام برگشتن از بازدید مناطق جنگی است که سال پیش رخ داد. باید گزارشی درباره ابعاد این ماجرا تهیه شود؛ از جمله درباره چگونگی تصویب این سفرها، چگونگی و چرایی مشارکت افراد در آن، چگونگی تامین امنیت و سلامت دانش‌آموزان در سفر، مسئولیت مدنی افراد گوناگون و چگونگی برخورد مسئولان با مسئله و نیز امداد‌رسانی در محل و روان‌درمانی خانواده‌ها و … نیز وضعیت خانواده‌های داغدار و مسائلی که پس از حادثه برای آنان پیش آمده است و… نمونه‌های دیگر که سیاسی هم هست که از اهمیت مشابهی برخوردار است. آقای علی مطهری که نماینده مجلس است، ادعای مهمی را درباره کارگذاری شنود در دفترشان مطرح کرده‌اند. خواهیم دید که چنین ادعایی به چه سرنوشتی دچار خواهد شد. ولی گمان می‌کنم که بر حسب تجربه گذشته یک چیز قطعی است، هیچ‌گاه شاهد ارائه یک گزارش رسمی جامع و مانع از این‌که « اقدام‌کنندگان چه کسانی بودند؟ از کجا مأموریت داشته‌اند؟ اقدامات مشابه آنان در کجاها بوده است؟ هزینه و بودجه تجهیزات آنان از کجا تامین می‌شده است؟ از شنودها چه استفاده‌ای می‌کرده‌اند؟» و ده‌ها پرسش دیگر تهیه نخواهد شد. نمونه دیگر حادثه ۲۲‌بهمن قم است که خواسته‌اند خرق‌عادت کنند؛ چون این اقدام علیه رییس مجلس بوده، مجلسی‌ها را به صرافت طبع انداخته است‌ اقدامی ‌کنند، هرچند هنوز گزارشی منتشر نشده است، ولی تا پیش از انتشار، آن‌قدر اما و اگر درباره آن آورده‌اند که معلوم نخواهد شد گزارش نهایی به جامعه برای آن‌که از این پس شاهد این رفتارها نباشیم کمکی می‌کند یا خیر؟ جالب این است که تعدادی از نمایندگان مجلس گفته‌اند ذکر‌نکردن اسامی مندرج در این گزارش به آرامش جامعه کمک می‌کند! این به‌معنای ترسیدن از خلافکاران و چراغ‌سبز نشان‌دادن به آنان برای تکرار کارهای خلاف است. اگر گزارش دقیق است، چرا اسامی ذکر نشود و اگر گزارش دقیق نیست، درخواست دقت بیشتر کنید، نه این‌که گزارش را از حیز انتفاع بیندازید. تا‌وقتی راه برای تهیه گزارش‌های تحقیقی رسمی و از آن مهم‌تر غیررسمی هموار نشود، امید به کاهش رفتارهای خلاف نخواهد بود؛ بنابر‌این اگر کسی خواهان بهبود وضع است، باید راه تهیه این گزارش‌ها را هموار کند.

منبع: روزنامه بهار

:::