و ناگهان چقدر خوب میشود
درگذشت قیصر امینپور فرصتی شد برای خیلیها ـ و حالا منجمله مثلاً خود ما ـ که خودشان را به قیصر و قیصر را به خودشان منتسب کنند. در این ایام، دوست و دشمن و دور و نزدیک از قیصر گفتند و ما فهمیدیم که همه با قیصر دوست بودهاند و همه قبولش داشتهاند و هیچکس تابهحال آزارش نداده بوده است و هیچکس تابهحال از نامش استفاده و سوءاستفاده نکرده بوده است و...
مبارزه (رسانه تحلیلی خبری دانشجویان خط امام): امید مهدینژاد (شاعر و طنزپرداز) در صفحه فیسبوک خود نوشت:
و ناگهان ـ برای ما که نه، ولی برای عدهای ـ چقدر خوب میشود
[درگذشت قیصر امینپور فرصتی شد برای خیلیها ـ و حالا منجمله مثلاً خود ما ـ که خودشان را به قیصر و قیصر را به خودشان منتسب کنند. در این ایام، دوست و دشمن و دور و نزدیک از قیصر گفتند و ما فهمیدیم که همه با قیصر دوست بودهاند و همه قبولش داشتهاند و هیچکس تابهحال آزارش نداده بوده است و هیچکس تابهحال از نامش استفاده و سوءاستفاده نکرده بوده است و... چهبسا خودش هم اگر بود، با همان بزرگی و بزرگمنشی ـ که خلقش بود ـ در اینباب هم چیزی نمیگفت و کریمانه میگذشت. اما هرچه بود شک ندارم که بر این بساطِ گسترده میخندید. کاش این نگاشته را نیز، از آن اوج که در آن سکنا دارد، ببیند و باز لبخندی بزند.]
یکم: خبر
و ناگهان چقدر زود دیر شد. سهشنبه هشتم آبان ماه، شاعر انقلابی، آزاده، روشنفکر، متعهد، اصولگرا، اصلاحطلب و پرآوازه ایران شعر مرگ را سرود و خیل عاشقانش را به سوگ نشاند. در اینروز بیمارستانِ دی پیکر بیجان شاعری را در آغوش گرفت که مردم و مسئولین بهطور همزمان با او و شعرهای زلالش همصدا بودند. نسیم، خبر این داغ را مخابره کرد و پیامکها اندوه جاری در حجم زمان را از پنجره تلفنهای همراه به مشترکین عزیز ابلاغ نمودند. مردم، مسئولین، شاعران و اصحاب رسانه، به محض شنیدن خبر، اقدامات اولیه را آغاز کردند. عدهای از مسئولین، بهسرعت تحقیق و تفحص درباره آن شاعر فقید را از مشاوران جوان خود خواستار شدند. از آنجا که صدور پیام تسلیت در این موارد از اهم امور محسوب میشود، مقرر شد مشاوران جوان در اسرع وقت وضعیت نیمههای پنهان شاعرِ مورد اشاره را مشخص کرده، مبادی و مبانی پیام محتملالصدور را تعیین نمایند. این عمل تا پایان روز طول کشید، و در نهایت پیام تسلیت رهبر انقلاب بود که بر «خودی بودنِ» شاعر فقید صحه گذاشت و مشاوران جوان نفسی بهراحتی کشیدند. از سوی دیگر، جمعی از مسئولین سابق، با شنیدن خبر از خود بیخود شده و ناگهان کاندیداتوری خود را برای کلیه انتخاباتِ آتی اعلام کردند. مقامات و مسئولین دیگری ضمن مراجعه به فروشگاههای ایکات و هاکوپیان و نمایندگیهای مجاز ریبن، پیراهن، کت و شلوار و عینکهای مشکی تازهای تهیه دیدند تا بتوانند عمق سوگواری خود را با غلظت نمادین بیشتری نمایان سازند.
از سوی دیگر، مراکز، سازمانها و نهادهای فرهنگی ـ ادبی ـ هنری ـ سیاسی و غیره، با طراحی و تهیه حجله، تراکت، پوستر، بیلبورد و بیانیه، و نیز تورق فوری کتب منتشر شده آن یار سفرکرده (به دنبال ابیاتی در راستای سفر، شمع، پروانه، پرواز و غیره) به استقبال فردا رفتند. دیری نگذشت که ناشران مربوطه نیز با رجوع به انبار و پیدا کردن فیلم و زینک کتابهای قبلاً چاپشده آن شاعرِ از دست رفته، بهطرزی ناگهانی از ورشکستگیِ نسبی نجات یافتند.
::
دوم: مراسمات مربوطه
در روزهای بعد، ایران شاهد برگزاری مراسم متعددی در سوگ قیصر بود. خانه شاعران و هنرمندان، خانه مشارکت ایران اسلامی، جنبش تحکیم موقعیت، بسیج محترم دانشجویی، حزب افتخار ملی، دانشکدههای ادبیات چندین دانشگاه، و البته جبهه کاملاً فرهنگی انقلاب اسلامی، با برگزاری مراسماتهای باشکوه، یاد و خاطره آن شاعر از دست رفته را گرامی داشتند. در خانه شاعران، شاعران گرد هم آمده و سرودههایشان را در رثای قیصر امینپور برای همدیگر قرائت کردند. در خانه هنرمندان جمعی از فرهیختگانِ اساسی، ضمن شعرخوانی و خاطرهپردازی یاد و خاطره این شاعر روشنفکر و آزاداندیش را گرامی داشتند. خانه مشارکت با دعوت از چهرههای فعال سیاسی، از قیصر امینپور، این شاعر اصلاحطلب و این فعال سیاسی شجاع تقدیر به عمل آورد. جبهه کاملاً فرهنگی انقلاب اسلامی با پخش نوار قرآن و توزیع خرما بین بچهها، عروج شاعر خونینبال را به تعزیت نشستند. صدا و سیمای جمهوری اسلامی، پس از تأخیری چند ساعته (که ناشی از ابهام در تعیین درجه خودیّت شاعر از دست رفته بود) با طراحی استودیویی شامل شمع، کبوتر، گل و پروانه، و با دعوت از شاعرانِ در دسترس، به تبیین موارد دلخواه پرداختند.
::
سوم: بیانیههای مربوطه
بیانیههایی که در رثای قیصر امینپور صادر و در رسانههای کثیر و قلیلالنتشار منتشر شد، سرشار از عشق به ادبیات ایران زمین بود. برخی از این بیانیهها به شرح زیر بودند:
۱
بیانیه «کانون روشنفکران جوان» در سوگ قیصر امینپور
متبرک باد نام تو
خبر تلخ بود و واقعه سخت و البته نامنتظر. و همیشه پیش از آنکه کسی فکرش را بکند اتفاق میافتد. و اینبار این قیصر امینپور بود که جامعه روشنفکر ایران را در سوگ خود نشاند. و بهراستی چگونه است که در این جامعه استبدادزده که هنوز تلاش میکند خود را از زیر سایه سیاه دیکتاتوری نجات دهد، شاعران آزاده جوانمرگ میشوند؟ فروغ فرخزاد، سهراب سپهری، خسرو گلسرخی، فردریکو گارسیا لورکا و… اینک قیصر امینپور، این شاعر روشنفکر و روشناندیش و این آزادمرد که سر پیش هیچ اهل قدرتی خم نکرد و شعرش را به پای دولتمردان نریخت. و همانگونه که شاملوی کبیر فرموده است «شیرآهنکوه مردا که تو بودی». ما بهعنوان نماینده روشنفکران ایران، از دست رفتن آن شاعر از دست رفته را به تمامی شاعران روشنفکر و بعضی از دوستان او و نیز مردم آزاداندیش ایران تسلیت گفته، در رثایش یک تا سه دقیقه سکوت اختیار مینماییم.
۲
بیانیه انجمن محترم قلم ایران سراپا اسلامی
[در این راستا چیزی مشاهده نشد.]
۳
بیانیه «کانون ادبی سوزنی» در رثای آن شاعر از دست رفته
همیگفتم که خاقانی دریغاگوی من گردد
دریغا من شدم آخر دریغاگوی خاقانی
بار دیگر دست کینآزمای اجل از آستین روزگار غدار به در آمد و یکی از اصحاب شعر را بدرود زندگانی فرازنای یاد آمد. ستارهای فروغنده از آسمان ادب ایران زمین افول کرد و شب را سیاهپوش آسمان ابرآلود نمود. استاد دکتر قیصر امینپور که عمری را در کار پاسداشت زبان و ادب پارسی گذرانده بود، رخت مرگ بر تن آورد و خانه خاک را اختیار کرد. ما شاعران کانون ادبی سوزنی ضمن گرامیداشت یاد اوی، این واقعه تلخ و دشخوار را به فردافرد ادب دوستان و هنرپروران ایرونی تسلیت میگوییم. ضمناً جلسات شعر این کانون هر چهارشنبه از ساعت پنج تا هشت به صرف چای و سیگار و غیره، در منزل سرهنگ فرمانفرما ادبدوست و فرهیخته گرامی برگزار میگردد. شرکت شما ادبدوستان گرامی موجب مباهات شعر ایرانزمین است. ضمناً از کلیه یاران انجمن خواستاریم از پارک کردن اتومبیل خود در پیشاپیش درب خانههای همسایه جداً خودداری کنند. در غیر این صورت پنچر خواهد شد.
۴
بیانیه کانون نویسندگان ایران عزیز
[در این راسته هم خبری نبود.]
۵
بیانیه «جنبش تحکیم موقعیت» در سوگ قیصر امینپور
یار دبستانی من
شاعر نخواهد مرد
چونانکه آزادی
هر فرهیختهای که میمیرد، تکهای از بنای آزادی و مردمسالاری فرو میریزد، اما این بنا همواره برجا و استوار خواهد ماند، که یاران تازه از راه میرسند. درگذشت قیصر امینپور این شاعر آزاده و اصلاحطلب که از دوستان و دوستداران نیروهای جبهه دموکراسیخواهی بود، ادبیات اصلاحطلبی را در بهتی عمیق و سکوتی حزنآلود فرو برد. قیصر عزیز در حالی به دو یار دبستانی دیگرش پیوست، که چندماه بیشتر به انتخابات نمانده است. این در حالی است که تمامیتخواهان در شورای نگهبان درصددند بار دیگر با قلع و قمع نامزدهای اصلاحطلب، حاکمیت خود و همفکرانشان را بر این سرزمین نهادینه کنند. قیصر عزیز شاعری آزاداندیش و توانا بود که مفاهیم انسانی را به زیبایی در شعر خود منعکس میکرد. او هیچگاه محافظهکاری پیشه نکرد و به هیچ محافظهکاری روی خوش نشان نداد. بلکه همواره با مشی اصلاحطلبانه به یاری اصلاحطلبان آمد. ما ضمن تسلیت درگذشت او، از شاعران و ادبدوستان آزاداندیش میخواهیم برای زنده ماندن نام و یاد قیصر عزیز، در انتخابات به ما که همفکران اوییم رأی دهند.
۶
بیانیه «دفتر عدالتخواه دانشجویی» در سوگ قیصر امینپور
غالباً قومی که از جان زرپرستی میکنند
زمره بیچارگان را سرپرستی میکنند
زرپرست سرپرست و سرپرست زرپرست
لنگیِ این قافله تا بامداد محشر است
درگذشت قیصر امینپور شاعر انقلابی و عدالتخواه، جامعه ادبی و هنری ایران اسلامی را در سوگ نشاند. شاعری که در تمام عمر هنریاش در تمنای عدالت و تحقق آرمانهای انقلاب بود و هیچگاه در برابر توطئههای تجدیدنظرطلبان که قصد مصادره او را داشتند، کلمهای دال بر تأیید بر زبان نیاورد. قیصر امینپور مصداق بارز عدالتخواهی در شعر معاصر بود. او در منش و رفتار فردی و اجتماعی نیز عدالتخواه بود، چنانکه در دوران به اصطلاح توسعه که آغاز انحراف از آرمان عدالت بود، با جریان غالب همراهی نکرد. این در حالی است که بسیاری از مسئولان و مدیران نظام با وادادگی در برابر سرمایهسالاران به تجدید نظر در این آرمانها روی آوردهاند. اعضای دفتر عدالتخواه، ضمن محکوم کردن درگذشت این شاعر برجسته، اعلام میدارد، در اعتراض به این ضایعه، صبح روز پنجشنبه همین هفته در مقابل ساختمان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تحصن خود را آغاز خواهند نمود.
۷
بیانیه «دفتر سازمان نهاد تبلیغات» در رثای شاعر انقلاب
بیا به خانه آلالهها سری بزنیم
ز عشق با دل مردم حرف بهتری بزنیم
اگرچه نیت خوبی بود زندگی کردن، اما
خوشا که اینبار دست به تصمیم بهتری بزنیم
قیصر امینپور شاعر پیروزی انقلاب اسلامی با درگذشت خود تمام هنردوستان را سیاهپوش کرد. این شاعر انقلابی که به تعبیر مقام معظم رهبری آرزوهایی را در خاک کرد، از نخستین شاعرانی بود که انقلاب و امام را ستود و ارزشهای اسلامی را در قالب هنر که از زیباترین قالبها میباشد، تبیین کرد. بهطوریکه به جرأت میتوان گفت قیصر امینپور، صادق آهنگران و سهراب سپهری سه قله رفیع ادبیات ارزشی انقلاب بوده و به فضل خدا هستند. دفتر سازمان نهاد تبلیغات، ضمن بزرگداشت یاد آن شاعر از دست رفته، مجلس ختمی را با حضور مسئولان نظام برگزار خواهد کرد که تاریخ آن متعاقباً به اطلاع خواهد رسید.
۸
بیانیه خانه استادان و شاعران و هنرمندان و مجریان مستقل صدا و سیما
به نام چاشنیبخش زبانها
سوگ قیصر امینپور، این شاعر دیندار و آزاده، ما دوستان و یاران برجسته او را داغان کرد. ما بهعنوان تنها دوستان او که در سفر و حضر با او بودیم، اظهار میداریم که او به هیچ جناح و جریانی وابسته نبود و هیچگاه ایمان او برای او نان و نان او برای او ایمان نیاورد. او یک معلم دانشپژوه صالح و مصلح و اصلاحطلب بود که هیچگاه با بنیان گذاشتن کنگره به نام دفاع مقدس، به دنبال سکه نبود، و مثل بعضیها نان کنگرهها و بزرگداشتها را نخورد. او جز از طریق شعرش برای ارتباط با مردم بهره نگرفت و برای همین عمیقاَ به آقای خاتمی ارادت داشت. ما اوضاع فعلی را قبول نداریم و همین نشان میدهد که قیصر هم قبول نداشت. هرکس جز این بگوید از ما نیست. یادش گرامی باد.
تنها تو میمانی، ما میرویم از یاد
::
چهارم: گفتگوی کوتاه با یکی از یاران نزدیک قیصر امینپور
■ استاد، از اینکه وقت خود را در اختیار ما قرار دادید، از شما کمال تشکر را داریم.
خواهش میکنم. موضوع مرگ قیصر آنقدر مهم است که وقت من و امثال من در برابر آن هیچ اهمیتی ندارد. برای همین هر مطلب یا مراسم یا گفتگویی که درباره قیصر عزیز باشد من وظیفه میدانم شرکت کنم. بهخاطر احساس وظیفه و اینها.
■ برای شروع میخواستم بپرسم ارتباط شما با مرحوم امینپور چگونه بوده است.
خیلی خوب بوده است. خیلی خوب بوده است. من از دوستان نزدیک او بودم و همیشه با هم بودیم. بهجز مواقعی که او در خانه بود یا در دانشگاه مشغول تدریس بود، ما همیشه با هم بودیم. همه احوالاتمان مشترک بود. حتی چندینبار به پشت من زد و گفت که بعد از من باید تو راهم را ادامه بدهی (گریه میکند). ما خیلی با هم صمیمی بودیم و برای همین من الان خیلی ناراحتم و کنترلم دست خودم نیست.
■ بهجز احوالات شخصی، آیا به لحاظ فکری هم همافق بودید؟
بله. ما همیشه در یک افق بودیم. ببینید ما یک نسلی بودیم که در انقلاب و با انقلاب رشد کردیم. من و قیصر بودیم و چند نفر دیگر که بعداً اضافه شدند. حالا یکسری افراطهایی در آن زمان صورت گرفت که البته ما نبودیم. من چندجای دیگر هم اینها را گفتهام. اصلاً ما نبودیم. یکسری دیگر بودند که نمیخواهم اسمی از آنها ببرم. منظورم کسانی است که فحاشی میکردند و به مفاخر ملی و هنری ما انتقاد میکردند و حرف زشت میزدند. ما همیشه میگفتیم این کارها را نکنید، اما آنها اصلاً گوش نمیکردند. برای همین یک شکاف بین شاعران و هنرمندان دو نسل اتفاق افتاد. بعد من و قیصر سعی کردیم این شکاف را برطرف کنیم. البته بیشتر من بودم، یعنی قیصر خیلی آرامش داشت و چه همان موقع و چه بعد از آن کار خاصی انجام نداد. اما من که میدیدم این اتفاقات افتاده، خودم با ماشین خودم سراغ مفاخر میرفتم و سعی میکردم شکاف را جبران کنم. به هر حال منظورم این است که بله، ما خیلی با هم همافق بودیم. بجز اسنادش، عکسهایش هم موجود است.
■ میدانید که بعضیها تلاش کردند قیصر را مصادره کنند…
غلط کردند. من اینجا اعلام میکنم، هرکس هر حرفی میخواهد بزند. قیصر به هیچ گروهی وابستگی نداشت. درست مثل خود من. ما هرجا هستیم مستقل هستیم. اینجا هستیم، مستقل هستیم، آنجا هستیم، مستقل هستیم، جای دیگر هستیم، مستقل هستیم، حتی یکبار یک جای دیگری بودیم، آنجا هم مستقل بودیم. ممکن است جاهای مختلفی باشیم، اما همیشه مستقل هستیم. قیصر هم همینطور بود. البته او بهجز دانشگاه و خانه شاعران و فرهنگستان جای دیگری نبود، اما اینجاها هم که بود مستقل بود. به هر حال چه ما و چه قیصر مستقل هستیم و وابستگی نداریم.
■ نظر قیصر درباره وضعیت فرهنگی فعلی کشور چه بود؟
قیصر با اینکه یکی از نشانههای اعتدال و یک نفر صالح و مصلح و اصلاحطلب بود، در این روزها دلش خون بود. من خودم که از یاران نزدیک او هستم، الان دو سال و نیم است در بهارستان حتی ترمز نکردهام. من از خودم ماشین دارم و تاریخ بر این امر گواه است. من ترمز نکردهام و قیصر حتی ماشین هم نداشت که از آن کوچه رد بشود. اگر هم با تاکسی یا آژانس از آنجا رد میشد، مطمئن باشید من که دوست نزدیک او بودم متوجه میشدم. حالا دیگر خودتان ببینید وضعیت از چه قرار است.
■ یعنی به نظر شما الان وضعیت فرهنگی کشور اینقدر بد است؟
پس چی دارم میگم؟ دل همه ما خون است. ما یک رسمی داریم توی دروازه غار که مرام داریم. یعنی وقتی اون قربونش برم رفت، ما هم چی؟ میریم. یادش بخیر، دو ـ سه سال پیش که بود، ایشون بود، ما بودیم، رفقا بودند… عشق، صفا، رفاقت… اما حالا چی؟ برو ببین چطوری شده… حالا الان وقتش نیست. بعداً بیاید واسهتون تعریف میکنم.
::
پنجم: گفتگو با یکی از مسئولین خیلی محترم فرهنگی
■ سلام علیکم
سلام علیکم و رحمه الله و برکاته.
■ مستحضرید که قیصر امینپور درگذشت…
بله. ساعتی پیش یکی از دوستان پیامک دادند و به اطلاع رساندند. خیلی باعث تأسف است. من خیلی اندوهگین شدم. الان هم قرار است جلسهای داشته باشیم که راجع به این ثُلمه هم صحبت خواهیم کرد.
■ شما بهعنوان یکی از مسئولین فرهنگی نقش قیصر امینپور را در «ادبیات معاصر» چگونه ارزیابی میکنید؟
به نظر من ایشان یکی از برجسته ترین افراد در این زمینه بودند. فعالیتهای ایشان در راستای ادبیات معاصر بسیار گسترده و عمیق بود، و ایشان نقش گستردهای در زمینه ادبیات معاصر ایفا میکردند. به طوریکه شاید در این چند سال اخیر نتوانیم نمونه دیگری مثل ایشان در ادبیات معاصر پیدا کنیم. ایشان با عشق و علاقه مثالزدنی به قصد خدمت به ادبیات معاصر فعالیت میکردند.
■ به نظر شما تأثیر فقدان ایشان بر «شعر معاصر» تا چه اندازه است؟
بسیار زیاد. بسیار زیاد. ایشان از کسانی بودند که در شعر معاصر بسیار مؤثر بودند. شعر ایشان بسیار معاصر و سرشار از مفاهیم بلند معنوی بود. اشعار زیبای ایشان همواره زینتبخش محافل و مجامع شعر معاصر بوده است و جایی نبوده است که یادی از شعر ایشان نباشد. شعر معاصر با درگذشت ایشان قطعاً ضربه سنگینی خورد.
■ نظر شما درباره «شخصیت آکادمیک» قیصر امینپور چیست؟
به نظر من ایشان شخصیت آکادمیک والایی داشت. ایشان در آکادمی هم در جهت حفظ و اشاعه ادبیات معاصر و شعر معاصر تلاش میکرد. ایشان در مدتی که فعالیت آکادمیک میکردند، توانستند گامهای خوب و مثبتی در جهت اعتلای ادبیات معاصر و شعر معاصر بردارند. به نظر من شخصیت آکادمیک ایشان هم به اندازه فعالیت ایشان در زمینه ادبیات معاصر و شعر معاصر مثبت و مؤثر بوده است.
■ همانطور که میدانید ایشان در سالیان اخیر در «فرهنگستان زبان فارسی» هم حضور داشتهاند. به نظر شما فعالیتهای ایشان به عنوان یک شاعر و استاد ادبیات در فرهنگستان تا چه اندازه در حفظ زبان فارسی از گزند زبانها و فرهنگهای بیگانه موفق بوده است؟
فعالیتهای ایشان در فرهنگستان تا آنجا که بنده اطلاع دارم در این زمینه بسیار موفق بوده است. ایشان توانسته بودند با استفاده از شخصیت ادبی و شخصیت آکادمیک خود زبان فارسی را به خوبی از گزند زبانها و فرهنگهای بیگانه حفظ کنند. همانطور که میدانید هماکنون دشمن با استفاده از تهاجم فرهنگی به هویت و ملیت و زبان ما هجوم آورده است و میدانید که اگر کسی دارای شخصیت آکادمیک به همراه شخصیت ادبی و شعری نباشد، نخواهد توانست به زبان فارسی که سند هویت و افتخار ملی ماست خدمت کند. اما ایشان و همکارانشان توانستند در برابر این هجمه فرهنگی ایستادگی کرده و زبان فارسی را از گزند نابودی محافظت کنند.
■ می دانید که قیصر امین پور هم در «شعر کلاسیک» و هم در «شعر نو» و هم در «شعر نوجوان» آثار قابلتوجهی از خود برجا گذاشته است، به نظر شما او در کدامیک از این شاخهها موفقتر بوده است؟
به نظر من ایشان در همه رشتهها موفقتر بودند. ایشان چه در شعر گذشته و چه در شعر نو و نیز شعر نوجوان آثار برجستهای دارند که همگی در تاریخ ادبیات ایران میدرخشد.
■ به عنوان سؤال آخر، «کدامیک از اشعار قیصر امینپور» در ذهن شما ماندگار شده است؟
عذر میخوام، من الان باید از شما عذرخواهی کنم. چون دوستان تشریف آوردهاند و باید جلسه را شروع کنیم. مؤید باشید.
::
امید مهدینژاد
[نگارش: آبان ۱۳۸۶ ـ ویرایش: آبان ۱۳۹۲]
:::::