۰۸:۴۵ - ۱۳۹۳/۱۱/۲۴

آخ‍ری‍ن‌ ان‍ق‍لاب‌ ق‍رن‌ (م‍ج‍م‍وع‍ه‌ ۲۵ گ‍ف‍ت‍گ‍و درب‍اره‌ ان‍ق‍لاب‌ اس‍لام‍ی‌)

بازخوانی مطالب این کتاب فرصت مناسبی است برای آشنایی با طیف گسترده‌ای از دیدگاه‌های علمی و سیاسی در خصوص انقلاب اسلامی - از دکتر توسلی (نهضت آزادی) گرفته تا بهزاد نبوی (سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی)، حجاریان و قادری (جبهه مشارکت) تا چهره‌هایی همچون حسین کچویان و حجتی کرمانی – که تحلیل‌های متفاوتی را از اوضاع اجتماعی، سیاسی و اقتصادی ایران در دوران پیروزی انقلاب اسلامی ارائه داده‌اند.

مبارزه (رسانه تحلیلی خبری دانشجویان خط امام): کتاب دو جلدی «آخ‍ری‍ن‌ ان‍ق‍لاب‌ ق‍رن»‌؛ م‍ج‍م‍وع‍ه‌ ۲۵ گ‍ف‍ت‍گ‍و درب‍اره‌ ان‍ق‍لاب‌ اس‍لام‍ی‌ با شخصیت‌هایی در زمینه‌های مختلف سیاست و تاریخ معاصر همچون آیت الله هاشمی رفسنجانی، مهندس بهزاد نبوی، حجت‌الاسلام محمدجواد حجتی کرمانی، سیدمحمدکاظم موسوی بجنوردی، و نیز علوم انسانی همچون مرحوم محمد مددپور، محمد رجبی (فلسفه)، مرحوم حسین عظیمی، فرشاد مؤمنی، علیرضا ناصری (اقتصاد)، دکتر غلامعباس توسلی، دکتر حسین کچوییان، مهندس سعید حجاریان (جامعه‌شناسی)، دکتر حاتم قادری، حجت‌الاسلام دکتر داود فیرحی، محمود سریع‌القلم، صادق زیباکلام (علوم سیاسی) و… که بخشى از گفتگوهاى آن در «سمینار انقلاب اسلامى و ریشه‌هاى آن» تهیه شده و برخی دیگر نیز پس از آن.

این کتاب که در بهار ۱۳۷۹ با حمایت نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها (به‌عنوان متولی برگزاری سمینار) گردآوری شده و توسط نشر معارف به چاپ اول رسیده، پس از آن دیگر تجدید چاپ نگردیده است، خاصه آنکه با تغییر سیاست‌های نهاد رهبری در دوران حاکمیت اصولگرایان که با تصفیه داخلی این نهاد و حذف گسترده نیروهای مکتبی خط امامی همراه بود، امروزه تیم رادیکال مدعی اصولگرایی مهمترین اولویت خود را تخریب و تخطئه نیروهای منتقد اعم از خط امامی و اصلاحطلب را قرار داده‌اند، و بدیهی است کتابی که افکار آنان را بازتاب دهد، می‌بایست به کنج انبارها منتقل گردد.

بازخوانی مطالب این کتاب فرصت مناسبی است برای آشنایی با طیف گسترده‌ای از دیدگاه‌های علمی و سیاسی در خصوص انقلاب اسلامی – از دکتر توسلی (نهضت آزادی) گرفته تا بهزاد نبوی (سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی)، حجاریان و قادری (جبهه مشارکت) تا چهره‌هایی همچون حسین کچویان و  حجتی کرمانی – که تحلیل‌های متفاوتی را از اوضاع اجتماعی، سیاسی و اقتصادی ایران در دوران پیروزی انقلاب اسلامی ارائه داده‌اند.

همچنین این کتاب، می‌تواند منبع مناسبی در تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی باشد، چرا که برخی از باسابقه‌ترین چهره‌های دوران مبارزه انقلاب اسلامی همچون آیت الله هاشمی رفسنجانی و حجتی کرمانی (جامعه روحانیت مبارز)، سیدمحمدکاظم موسوی بجنوردی (حزب ملل اسلامی)، غلامعباس توسلی(نهضت آزادی)، بهزاد نبوی(سازمان مجاهدین خلق و امت واحده) و… از تاریخ انقلاب سخن گفته‌اند.

همچنین مقایسه تحلیل‌های آن‌زمان نظریه‌پردازان و سیاستمداران نام‌برده در این مجموعه، با تحلیل ‌های امروز می‌تواند گویای تطورات فکری اینان باشد، چنانچه بذر تحلیل‌های شبه‌مدرنیستی امروز مهندس حجاریان را می‌توان در چند گفتار و نوشتار منتشر شده در جلد اول و دوم دید. این تحلیل‌ها خالی از انتقاد نیست، چنانچه تحلیل‌های عمیقاً انقلابی و مکتبی مهندس نبوی هم از لحاظ تاریخی و سیاسی قابل نقد است.

آنچه در ادامه می‌آید؛ متن پیشگفتار (نهاد رهبری) و اشاره (نویسنده) به همراه فهرست تفصیلی کتاب است.

مطالب کامل کتاب آن را می‌توانید به تفکیک موضوعی گفتارها از اینجا ببینید.

مطالب جلد اول را می‌توانید به ترتیب صفحات و با ویراستاری بهتری از اینجا بببینید.

مطالب جلد دوم را هم می‌توانید از این لینک ببینید.

********

پیشگفتار

انقلاب اسلامى ایران به پایان بیست‌ویکمین سال پیروزى خود نزدیک مى‌شود که با پایان قرن بیستم نیز مصادف است.

در طول بیش از دو دهه از عمر انقلاب اسلامى، در داخل و خارج کشور هزاران اثر علمى به پژوهش، نقد و تبیین انقلاب از ابعاد گوناگون پرداخته‌اند. انقلاب اسلامى در مقایسه با دیگر انقلاب‌هاى بزرگ جهان، از یک ویژگى بارز و برجسته برخوردار است که آن را از انقلاب‌هاى دیگر متمایز مى‌سازد و آن نقش دین و باورهاى برخاسته از مذهب در رخداد آن است؛ این تنیدگى موجب گردید تا نظریه‌پردازان انقلاب با ناکارآمدى سنجه و الگوهاى خود برتى پیمایش انقلاب اسلامى رودررو شوند و به ناچار به بازسازى و اصلاح نظریه‌هاى خود دست یازند. با همه تلاش‌هایى که صورت پذیرفته و انبوه نظراتى که ابراز گردیده، هنوز الگویى کاملا منطبق بر انقلاب اسلامى ارائه نشده است؛ چرا که بیشتر این تحلیل‌ها از نقش «دین» در به ثمر نشستن انقلاب ایران غافل شده و یا غفلت ورزیده و از این رهگذر دچار گمانه‌زنى‌هاى بى‌فرجام گشته و بیراهه رفته‌اند. واقعیت این است که تا جایگاه دین و نقش برانگیزنده آن در توده‌هاى داراى باور دینى استوار، تبیین و تقویم نگردد، جستار در میان نظریات اندیشه‌ورزان غربى و غرب‌گرا برى یافتن مدل و نظریه‌اى منطبق بر انقلاب اسلامى فرجامى ثمربخش نخواهد داشت. راه رسیدن به تعریف جامع و مانع از انقلاب اسلامى، نیازمند باورداشت خود و شناخت دین فرازمند اسلام است. این دو بال نیرومند به پژوهشگران این عرصه، امکان خواهد داد تا از گستره اندیشه‌هاى موجود در دریاى علوم مربوط به حوزه مباحث سیاسى و اجتماعى، گوهرهاى گران‌بهایى به دست آورند و عوامل متعدد تأثیرگذار و سهم هر یک از آنها را در رخداد حوادث بزرگ اجتماعى بشناسند.

دفتر حاضر نگاهى است به انقلاب اسلامى ایران گفتگوهایى با ۲۵ تن از صاحب‌نظران، محققان و اندیشمندان، از طیف‌هاى فکرى مختلف جامعه، نظرات آنان را در قالب هفت دفتر (در دو مجلد) منعکس کرده است و در واپسین روزهاى قرن بیستم به علاقه‌مندان به مطالعه تاریخ معاصر و مباحث مربوط به انقلاب اسلامى به ویژه استادان دروس معارف اسلامى تقدیم مى‌گردد.

بخشى از گفتگوهاى این مجموعه محصول «سمینار انقلاب اسلامى و ریشه‌هاى آن» مى‌باشد و بخشى دیگر نیز پس از آن به انجام رسیده است. مصاحبه‌ها، بازنگارى و تنظیم نهایى آن توسط برادر ارجمند جناب آقاى عباس زارع انجام شده است. با تقدیر از تلاش علمى ایشان در تهیه این مجموعه، از درگاه خداوند منّان، برى ایشان و دیگر عزیزان که در فراهم آوردن این اثر ما را یارى کرده‌اند، آرزوى توفیق روزافزون داریم.

*******

اشاره

انقلاب اسلامی ایران به عنوان حرکتی در ادامه نهضت‌های شیعی نیز بازشناسی و تفسیر شده است. این گفتار با عطف توجه به ذهنیت آرمان‌خواهانه شیعه که در جستجوی حکومت عدل اسلامی، دوره‌هایی را پشت سر گذاشته، امام خمینی را به‌مثابه شخصیتی که بهترین بهره‌برداری را از چنین ظرفیت تاریخی به عمل آورد، تفسیر می‌نماید. آنگاه عوامل زمینه‌ساز پیروزی انقلاب را در عناصری چون: استبداد، دین‌ستیزی و استعمار به‌عنوان عوامل داخلی، و تبلیغات روسی و رقابت انگلیس با امریکا به‌مثابه عوامل خارجی باز می‌شناسد. در بخش دیگر، ویژگی‌های ممتاز امامخمینی را موضوع توجه قرار داده و از عناصر: مرجعیت، عبرت‌آموزی از گذشته، همراه‌سازی مراجع، تربیت طلاب، استواری، روشن‌بینی و اعتقاد عمیق به اسلام، به عنوان مؤلفه‌های برجسته ایشان یاد می‌کند. سپس پیشینه اندیشه تأسیس حکومت در نزد علمای شیعه را از دوران صفویه آغاز نموده و با ردیابی این جریان در دوران مشروطیت، اکثریت روحانیت را در دوران اخیر، خوش‌بین و محافظه‌کار تفسیر می‌نماید و تغییرطلبی و رادیکالیسم را در اقلیتی از آنان می‌پذیرد و فکر حکومت اسلامی را به آرمانی در اعماق دلها تحویل برده و از امام خمینی به‌عنوان یک پدیده خارق‌العاده در به ظهور رساندن این آرمان یاد می‌کند. در فراز نهایی به تأمل درباب سلفی‌گری نشسته و آن را جنبشی عقیدتی ـ و نه سیاسی ـ برشمرده و با اشاره به غفلت آن از وجه ضداستعماری اسلام به مسئله تمایزات حکومت اسلامی ایران با جنبش سلفی‌گری معاصر می‌پردازد. سرانجام در نگاهی آسیب‌شناسانه، آفات انقلاب را به دو دسته بیرونی و درونی تفکیک نموده و در دسته نخست به تبلیغ خارجی، فشارهای اقتصادی و سیاسی اشاره می‌نماید و در دسته دوم به تخلفات مالی، توجه روحانیت انقلابی به مطامع دنیوی، مخالفت با فکر وحدت اسلامی، عدم تأمین نیازهای اولیه معیشتی و نشر اندیشه غرب‌گرایانه تذکار می‌دهد.

آخ‍ری‍ن‌ ان‍ق‍لاب‌ ق‍رن‌ (م‍ج‍م‍وع‍ه‌ ۲۵ گ‍ف‍ت‍گ‍و درب‍اره‌ ان‍ق‍لاب‌ اس‍لام‍ی‌)، عباس زارع، نشر معارف، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه،

*******

فهرست کتاب

فهرست مطالب دو جلد کتاب «آخ‍ری‍ن‌ ان‍ق‍لاب‌ ق‍رن‌« به شرح زیر است:

جلد اول:

پیشگفتار

سرآغاز: انقلاب بهمن از کدام نگاه؟: عباس زارع

دفتر اول: انقلاب بهمن؛ نظریه‌پردازى

گفتار یکم: انقلاب ایران در ساحت نظریه‌پردازی: محمدهادی سمتی، ناصر هادیان

گفتار دوم: انقلاب دینی، چالشی در نظریه‌پردازی کلاسیک: حسین کچوییان

گفتار سوم: تأملاتی در تحلیل نظری انقلاب: حسین عظیمی

دفتر دوم: انقلاب بهمن؛ زمینه‌ى فکرى و فرهنگى

گفتار یکم: تأثیر انگیزه‌ى دینى بر پیدایش انقلاب (۱): محمد رجبی

گفتار دوم: انقلاب ایران؛ پاسخ به کدام پرسش نظری، واکنش به کدام مسئله فرهنگی: حاتم قادری

گفتار سوم: انقلاب؛ پدیده ی قدسی و جلوه‌ی رحمانی: محمد مددپور

آیین نامه ها و مقررات

دفتر سوم: انقلاب بهمن؛ زمینه‌ى داخلى؛ دولت،

گفتار یکم: بستر اقتصادی انقلاب ایران (از منظر اقتصاد سیاسی): حسین عظیمی، فرشاد مومنی، علیرضا ناصری

گفتار دوم: ساخت اقتدار نظام پهلوی، زمینه‌ی بروز بحران: سعید حجاریان، سهراب رزاقی

گفتار سوم: ایدئولوژى انقلاب اسلامى ایران

پیوست: نقش رهبری در انقلاب اسلامی (از منظر جامعه‌شناسی رهبری انقلاب) (۱): سعید حجاریان

گفتار چهارم: بستر اجتماعى رویداد انقلاب (از منظر جامعه‌شناختى): غلامعباس توسلی

جلد دوم:

دفتر اوّل: انقلاب بهمن؛ زمینه هاى تاریخى، روحانیت و آرمان تشیع

گفتار یکم: سه موج حادثه‌ساز تا انقلاب دینی: اکبر هاشمی رفسنجانی

گفتار دوم: نهضت‌ها و جنبش‌هاى معاصر و انقلاب اسلامى (از منظر روش‌شناختى): محمدعلی اکبری، غلامحسین زرگری‌نژاد

گفتار سوم: انقلاب اسلامی در پرتو تحولات تاریخ معاصر: بهزاد نبوی

گفتار چهارم: انقلاب؛ آرمان شیعه، امام خمینى و حکومت اسلامى: محمد واعظ زاده خراسانی

پیوست: انقلاب اسلامی، روحانیت و امام خمینی: علی دوانی

گفتار پنجم: مذهب، نیروهای اجتماعی و رهبری امام خمینی در انقلاب اسلامی: محمدجواد حجتی کرمانی

دفتر دوم: انقلاب بهمن؛ زمینه هاى بین المللى و روابط خارجى

گفتار یکم: شرایط بین‌المللی و انقلاب اسلامی: سعید تائب

گفتار دوم: امام خمینی؛ روابط بین‌الملل و سیاست خارجی(۱): سید علی قادری

دفتر سوم: انقلاب بهمن؛ برون دادها و چالش ها

گفتار یکم: حکومت اسلامی، نهاد مصلحت و چالش‌های آتی: اکبر هاشمی رفسنجانی

گفتار دوم: امام خمینی، ولایت فقیه و حاکمیت ملی: سیدمحمدکاظم موسوی بجنوردی

گفتار سوم: فرهنگ انقلاب اسلامی در مواجهه با فرهنگ جهانی (۱): محمود سریع‌القلم، محمدهادی سمتی، ناصر هادیان

گفتار چهارم: چالش‌ها و بایسته‌ها (۱): محمدجواد حجتی کرمانی

گفتار پنجم: کدامین چالش در عرصه اقتصاد: حسین عظیمی

دفتر چهارم: تأملى بر درس «انقلاب اسلامى» در دانشگاه ها

درس عمومی «انقلاب اسلامی» و آزمون های فراروی: صادق زیباکلام، حسین عظیمی

*******