دکتر علی شریعتی
شریعتی؛ روشنفکری چندساحتی
روشنفکران امروز هیچ قشر و طبقهای را نمایندگی نمیکنند. طبقه مذهبی سنتی نماینده خود را دارد. طبقه کارگر در ایران اصلا هیچ نمایندهای ندارد. زحمتکشان بدون نمایندهاند و جریان راست میکوشد بهزور نماینده کارگران باشند، هرچند ناموفق بوده است. طبقه متوسط جدید هم که در شبکههای مجازی زندگی میکند و ارتباطش با روشنفکران قطع است. کلانسرمایهداران را نیز بوروکراسی و تکنوکراسی نمایندگی میکند. روشنفکری امروز ایران تکساحتی است، پس زبانش با زبان مردم فاصله عمیقی دارد. روشنفکری دهه ۴٠ و ۵٠ این مشکل را حل کرده بود.
پدر ما متهمیم!
آخرین تحلیل شریعتی که در نامههای آخرینش هست، این است که میگوید علتالعلل همه بدبختیهای ما نه استعمار و نه استثمار است، بلکه دو چیز است یکی استحمار و دوم هم استحمار! ما تا وقتی اسلام را از زندان ارتجاع آزاد نکنیم، همچنان به استحمار و استبداد گرفتار خواهیم بود؛ بنابراین باید اسلام را از ارتجاع آزاد کنیم؛ اما پیشداوریای که به وجود میآید، این است که شریعتی معلم انقلاب بوده و این انقلاب نتیجه حرفهای او بوده و نظام جمهوری اسلامی هم نتیجه دیدگاه اصلاحطلبانه شریعتی است.
دکتر علی شریعتی و سر عقلآمدن سرمایهداری
سرمایهداری امروز، پول را جانشین خدا، تولید را جانشین توحید، اقتصاد را جانشین عشق، قدرت را به جای حقیقت و لذت را به جای کمال، سلطه بر طبیعت را به جای تسلط بر خویش؛ قانون جنگلی که وارث هزاران سال فرهنگ، قانون و حقوق میشود و رابطهها، رابطه گرگان و سگانی که بر مرداری هجوم بردهاند و این بر آن مخلب میکشد و این بر آن منقار میزند.
امت و امامت شریعتی بود که دانشجویان به امامخمینی،امام گفتند
ک چیزی دیگری هم که یاد داد و جمهوری اسلامی هم از آن استفاده کرد، توسعهبخشیدن به بحث امت و امامت بود. تا قبل از شریعتی، واژه امام فقط برای ١۴ معصوم بهکار میرفت. بعد بحث امت و امامت شریعتی بود که دانشجویان و بچهمسلمانها به امامخمینی(ره)، امام گفتند. یادم هست همان پیشنماز ما، وقتی این واژه را تعمیم میدادیم به امامخمینی(ره)، ناراحت میشد و میگفت یعنی چه؟
شوخیها از شریعتیِ رمانتیک آغاز شد
در چنین شرایطی است که نسل جوان دلزده از تصویر رمانتیک برساخته شده از شریعتی که کاذب بودن کلیت آن و کذب بودن جزئیات انتساب آن کمابیش قابل فهم است، این فضا را به سخره میگیرد و در پاسخ به جملات نغز، جملات طنز میسازد. در واقع تصویر کمیک موجود از شریعتی پاسخی است به تصویر رمانتیک پیشین که البته هیچ کدام شایسته شخصیت واقعی دکتر علی شریعتی به عنوان معلم انقلاب نیست.
بازخوانی یک سخنرانی: دیدگاه امام خمینی درباره دکتر شریعتی
امام به ویژه با نگاه به اوضاع آن روزها و ضرورت اتحاد در مبارزه هشیارانه بر علیه رژیم شاه تذکرات بسیار راهگشا و مدبرانه ای را مطرح می کنند و به زعم این قلم با واقع بینی خاص خود نه تنها مرحوم دکتر شریعتی را به طریقی تأیید که به سفارش در باره ایشان هم به علما اقدام می کنند و البته بسیار دوستانه و هدفمند اشتباهات را گوشزد می کنند.
دکتر شریعتی؛ از اسلام انقلابی تا انقلاب اسلامی
تعریف شریعتی از دین، تعریفی معطوف به تعالی انسان و به دور از قالب های فقهی و عرفانی متصوفانه است. او رسالت روشنفکر دینی را در جامعه، دعوت انسان به معنویتی می داند که منوط به تغییر و بنیان نهادن جامعه ای توحیدی است. لذا وی بعد از آگاهی بخشی ـ به عنوان مهم ترین رسالت روشنفکر انقلابی ـ رسیدن به یک مشی حزبی را مد نظر قرار می دهد که آن را در «شیعه یک حزب تمام» توضیح داده است.
مسئله شریعتی درگیرودار روحانیان طرفدار و مخالف
تاریخ نشان داد که هوشمندی و درایت امام بیشتر به سود دانش و اندیشه شریعتی بود تا طرحهای غیر کاربردی برخی موافقین یا مخالفین وی. امام در عین آنکه از حذف کامل دکتر از عرصه رسمی جلوگیری کرد، ترجیح داد با سکوت در برابر برخی سخنان و اندیشههای غیرمقبول دکتر، راه را بر نقد او بگشاید. اگرچه در دوران حضور در نجف، گهگاه به برخی نیش و کنایههای تند دکتر واکنش تلویحی نشان میداد.
تاریخ و على (ع)
چرا شیعه نهج البلاغه را نمیخواند؟ درست است که علی دیوان شعری هم دارد و هم خطیب دانائی است و هم شاعر توانایی و من برخلاف بسیاری از محققان که از اشعار موجود را که به علی منسوب است انکار میکنند و این قطعات را با مقام و شخصیت و روح خاص علی سازگار نمی دانند معتقدم که این اشعار همه از علی است و شعر را از شخصیت علی بدور نمی دانم (۲) و انها که چنین میپندارند علی را در همه جلوه های رنگارنگ روح چند بعدیش ندیده اند و کیست که او را در همه ابعادش دیده...
نوروز با جان ملیت و روح مذهب
انتخاب علی به خلافت و نیز وصایت، در غدیر خم هر دو در این هنگام بوده است و چه تصادف شگفتی آن همه خلوص و ایمان و عشقی که ایرانیان در اسلام به علی و حکومت علی داشتند پشتوانه نوروز شد. نوروز که با جان ملیت زنده بود، روح مذهب نیز گرفت: سنت ملی و نژادی، با ایمان مذهبی و عشق نیرومند تازهای که در دلهای مردم این سرزمین برپا شده بود پیوند خورد و محکم گشت، مقدس شد...
امام حسن(ع) از نگاه دکتر شریعتی
حسن (ع) که در مدینه به عنوان رهبر و مظهر تلاش روح انقلاب در برابر «جاهلیت جان گرفته جدید» نشسته، اکنون به صورت یک فرد عادی خلع سلاح شده در آمده است. وقتی می بینیم که دشمن در داخل خانه امام و رهبر مردم، نیز رخنه کرده، و جاسوسان بنی امیه، در خلوت خانه او، محرم او شده اند! و حتی همسرش را مزدور خود ساخته اند و توسط او مسمومش کرده اند، می توانیم حدس بزنیم که جبهه عدالت و آزادی مردم تا کجا ضعیف شده است!
سه قطره خون از سه آذر اهورایی
«اگر اجباری که به زنده ماندن دارم نبود، خود را در برابر دانشگاه آتش میزدم، همانجایی که بیست و دو سال پیش، «آذر» مان، در آتش بیداد سوخت، او را در پیش پای «نیکسون» قربانی کردند ... این «سه قطره خون» که بر چهرهی دانشگاه ما، همچنان تازه و گرم است. کاشکی میتوانستم این سه آذر اهورائی را با تن خاکستر شدهام بپوشانم، تا در این سموم که میوزد، نفسرَند!
مکتب عاشورا؛ تشیع حقیقت یا مصلحت؟
میگوید: "سینهزنی و قمهزنی و تیغزنی و جریدهکشی و نعشبندی و این حرکات با اسلام سازگار نیست، لخت شدن مردها در انظار، آسیب زدن به بدن، شرعاً جایز نیست"، میگوییم: "پس اعلام بفرمایید تا نکنند، مخالفان اسلام و تشیع نبینند، شما خودتان درستش کنید تا دیگران جور دیگری جمعش نکنند..." مىفرماید: "بله، ولی... مصلحت نیست"
فیلم: زیباترین جمله علی(ع) از نظر دکتر شریعتی
این فیلم کوتاه که در ابتدای آن مرحوم شریعتی به تمجید از نهج البلاغه می پردازد، بلیغ ترین، جسور ترین، فصیح ترین، آرام بخش ترین، ساده ترین، جمله علی(ع) از نظر دکتر شریعتی بیان شده است.
منبر انقلابی، فقه سرمایه داری
منبرهای ما چپ انقلابی و وعاظ ما همگی به نفع تودههای محروم و مخالف دنیاداران هستند، و فقهای ما که فقه درس میدهند و حکم صادر میکنند، دست راستی و سرمایهدار و محافظهکارند... امروز تمام منبرها به نفع تودهها و علیه سرمایهدارها است، و تمام رسالههای فقهی به نفع سرمایهدارها و برعلیه تودهها است...