۱۵:۵۶ - ۱۳۹۲/۰۲/۸ دکتر صادق واعظ زاده:

رئیس جمهور آینده باید تدبیر آرام کردن فضای سیاسی آشفته کشور را داشته باشد

اگر شرایط انتخابات، منصفانه‌ باشد تفاوت افراد در مدل «هر نفر یک رای» هم به وضوح تاثیر خود را بر جای می‌گذارد، در رابطه با چگونگی این تاثیرگذاری گفت: طبعا فردی که آگاهی و ارتباطات و محبوبیت بیشتری دارد، در گروه خود نوعی مرجعیت دارد و می‌تواند با هدایت جمع بر رأی افراد موثر باشد. بنابراین اگر چه فقط یک رأی دارد اما به صورت طبیعی و کاملا اختیاری در تعیین آرای دیگران مشارکت دارد و این خصوصیت هر کدام از افراد جامعه است.

«مبارزه» (رسانه تحلیلی خبری دانشجویان خط امام): رئیس مرکز الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت گفت: یکی از خصوصیت‌های رئیس جمهور آینده توانایی آرام کردن فضای سیاسی آشفته کشور است و شرط آن این است که خود در محور این آشفتگی نباشد.

سیدصادق واعظ‌زاده رئیس مرکز الگوی اسلامی ایران پیشرفت با اشاره به ضرورت پیشرفت سریع کشور در یک دهه آینده، آرامش فضای سیاسی کشور را از الزامات این امر عنوان کرد و گفت: دولتی که در مرکز جنجال‌های سیاسی باشد نمی‌تواند کشور را به پیشرفت برساند و رئیس جمهور آینده باید توان آرام کردن فضای سیاسی و باز کردن فضا برای ابراز نظرات و دیدگاه‌های مختلف به خصوص نخبگان و جوانان و گروه‌های اجتماعی مرجع را داشته باشد.

وی که در برنامه تلویزیونی کاوش با موضوع انتخابات و مردم سالاری دینی سخن می‌گفت در پاسخ به سوالی درباره برخی انتقادها به نظام‌های دموکراسی و مردم سالار مبنی بر صحت قائل شدن رای یکسان برای همه افراد با وجود تفاوت‌های آنها و این که آیا نظام‌های مبتنی بر دموکراسی می‌توانند برآیند خرد جمعی جامعه در انتخاب بهترین فرد برای ریاست جمهوری باشند یا خیر گفت: وقتی از دموکراسی صحبت می‌کنیم بلافاصله روش اصلی انتخاب زمام‌داران به نظر می‌آید که بر اساس «هر نفر، یک رای» است. تقریبا همه دموکراسی‌ها کم و بیش به این روش پایبند هستند. سوال اصلی که اینجا مطرح می‌شود این است که آیا هر نفر یک رای عادلانه است؟‌

وی خاطرنشان کرد: ما البته معتقدیم که این روش، روش عادلانه‌ای است به شرط‌ها و شروط‌ها و همین شرط و شروط است که نظام‌های مختلفی که همه تحت عنوان دموکراسی نامیده می‌شوند را از همدیگر متمایز می‌کند برای اینکه این شرط و شروط را مشخص بکنیم باید پاسخ مشخصی به انتقادات بدهیم مثلا یک انتقاد این است که آیا اصل «هر نفر، یک رای» به معنای در نظر نگرفتن شخصیت‌های متفاوت افراد و به مثابه این که مثلا در یک کلاس یک امتحان بگیریم و به همه نمره یکسان بدهیم، نیست؟ آیا این عادلانه است؟

واعظ‌زاده تصریح کرد: دو پاسخ مشخص می‌توان به این پرسش داد. یکی این که همه انسان‌ها از نظر انسانیت خودشان برابر هستند بنابراین از این نظر شخصیت متفاوت ندارند. ذاتا همه دارای شعور، اختیار و حق انتخاب هستند بنابراین هر نفر یک رای بهترین روشی است که می‌شود برای تعیین زمامداران در نظر گرفت.

وی در تبیین چگونگی لحاظ تفاوت‌های افراد در این مدل به ذکر مثالی پرداخت و گفت: مثلا برگزاری یک انتخابات در کارخانه‌ای را در نظر بگیرید که کارگران متعددی در آن مشغول به کار هستند. بر اساس شخصیت ذاتی‌ افراد، هر نفر یک رای درست است اما کارگری داریم که فهیم‌تر است، فعال‌تر است، محبوب‌تر است، ارتباطات اجتماعی قوی‌تری دارد. آیا این خصوصیات که از نظر همه آن جمع کارگری که مثال زدم خصوصیات مثبتی است نباید در انتخاب این مجموعه کارگری در نظر گرفته شود و تاثیر داشته باشد؟

واعظ‌زاده با بیان این که اگر شرایط انتخابات، منصفانه‌ باشد تفاوت افراد در مدل «هر نفر یک رای» هم به وضوح تاثیر خود را بر جای می‌گذارد، در رابطه با چگونگی این تاثیرگذاری گفت: طبعا فردی که آگاهی و ارتباطات و محبوبیت بیشتری دارد، در گروه خود نوعی مرجعیت دارد و می‌تواند با هدایت جمع بر رأی افراد موثر باشد. بنابراین اگر چه فقط یک رأی دارد اما به صورت طبیعی و کاملا اختیاری در تعیین آرای دیگران مشارکت دارد و این خصوصیت هر کدام از افراد جامعه است.

وی خاطرنشان کرد: مثلا وقتی در یک خانواده در ایام نزدیک به انتخابات بحث می شود، نظرات و استدلال‌های هر کس مطرح می‌شود و هر کدام از افراد به تناسب خصوصیات اکتسابی و توانمندی فکری و محبوبیتی که دارد بر رای و نظر دیگران تأثیر می‌گذارد، بنابراین چه از لحاظ ذات یکسان افراد و چه به لحاظ چنین تأثیر و تأثراتی که بین افراد براساس توانمندی‌ها و تفاوت‌هایشان وجود دارد، «هر نفر یک رای» منصفانه و عادلانه است مشروط به این که شرایط این تعاملات فراهم باشد یعنی همه افراد بتوانند در جامعه ابراز نظر کنند و نظرات هر کس بر اساس داشته‌های واقعی‌ فرد تاثیر لازم را بر نظر دیگران به جای بگذارد.

رئیس مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت تصریح کرد: اگر جامعه، یک جامعه بسته بوده و امکان ابراز نظر فراهم نباشد آن وقت دموکراسی، عادلانه همه نخواهد بود یعنی عادلانه بودن دموکراسی منوط به این است که آزادی وجود داشته باشد و دموکراسی بدون آ‌زادی عادلانه نیست. این آزادی به خصوص باید برای گروه‌های مرجع جامعه و کسانی باشد که از نظر جامعه محبوبند و جامعه علاقمند به اطلاع از دیدگاه‌های آن‌هاست.

وی خاطرنشان کرد: در طول تاریخ به تناسب جوامع مختلف، افرادی به عنوان گروه مرجع مورد توجه جامعه بوده‌اند مثلا در جامعه امروز ما، فرهیختگان، نخبگان، دانشمندان، روحانیان و دانشجویان، اهل فکر، معلمان و استادان از گروه‌هایی هستند که می‌توانند در مباحثات و مذاکرات تاثیرگذاری داشته باشند، اگر در جامعه یک فضای طبیعی آزاد برقرار باشد و گروه‌هایی با زور، اعمال قدرت، تزویر و دروغ فضا را مغشوش نکنند، این دموکراسی، دموکراسی عادلانه است و بخشی از مردم سالاری دینی و جمهوری اسلامی که می‌گوییم منوط به همین است که این ضوابط اسلامی رعایت شود وگرنه ممکن است دموکراسی‌ای وجود داشته باشد مثل آن چیزی که در صدر پیدایش دموکراسی در یونان باستان وجود داشت.

واعظ‌زاده تصریح کرد: ارسطو معتقد بود که دموکراسی بدترین نوع حکومت بعد از دیکتاتوری است. چرا که در زمان او نه رای مردم که یک نوع عوام زدگی حاکم شده بود و عده‌ای سفسطه باز که خودشان را فیلسوف معرفی می‌کردند با تزویر و استدلال‌های دروغین و نادرست فضای جامعه را به سمتی برده بودند که متفکران برجسته مثل سقراط، افلاطون و ارسطو به حاشیه رفته بودند.

استاد دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: دموکراسی و مردم سالاری بهترین نوع حکومت است به شرطی که این آزادی فراهم باشد و  گروه‌هایی با روش‌های نادرست نتوانند به صحنه بیایند و این چیزی است که امیدواریم در جامعه‌مان روز به روز آثار بهترش را ببینیم.

وی افزود: شرایط ما از این لحاظ بد نیست اما با وضعیت ایده‌آل فاصله داریم و این به مردم و مدیران و اهل فکر و نظر برمی‌گردد که جنبه‌های مثبت را تقویت کنند که خدای نکرده از دل دموکراسی، ضد دموکراسی بیرون نیاید.

وی تصریح کرد: تجربه چنین شرایطی را در طول تاریخ داشته‌ایم مثلا ناپلئون از دل یک انقلاب و از درون یک دموکراسی که مدعی جامعه مدنی بود بیرون آمد اما بعد امپراطوری درست کرد و تمام بساط به اصطلاح جامعه مدنی‌شان را در هم پیچید و دیکتاتوری درست کرد. هیتلر هم از دل دموکراسی و با آراء مردم بیرون آمد و بعد آن بلا را بر سر دنیا و ملت آلمان آورد. یا نمونه‌هایی دیگر را در همین عصر حاضر شاهد بوده‌ایم که چطور فضای جامعه با روش‌های مصنوعی به سمتی می‌رود که نتیجه ضد دموکراسی می‌شود و دیکتاتوری از دل آن بیرون می‌آید.

واعظ‌زاده در پاسخ به این سوال که براساس قانون اساسی رئیس جمهور در نظام مردم سالاری ما چه جایگاهی دارد، گفت: رئیس جمهور، مقام دوم نظام جمهوری اسلامی است. نه مقام اول است نه مقام سوم است و اگر به متن قانون اساسی توجه شود بیشترین اختیارات در دست رییس جمهور است. درست است که انتخاب رئیس جمهور باید از سوی رهبری تفویض شود تا مشروعیت پیدا کند اما بعد از اینکه این کار انجام شد، اختیارات او در نظام جمهوری اسلامی در سطح اول قرار دارد و مهم‌تر از همه برنامه و بودجه است که به صورت صریح در قانون اساسی آمده که در اختیار رئیس جمهور است و این مهم‌ترین ابزار برای پیش برد جامعه، سامان دادن زندگی و معیشت مردم، اقتصاد، آموزش، فرهنگ و غیره است.

وی تصریح کرد: این مسئله هوشمندانه در قانون اساسی ذکر شده تا رئیس جمهور به عنوان یک شخصیت صاحب صلاحیت که مورد اعتماد مردم است از اقتدار و توانمندی لازم برخوردار باشد و البته متناسب با اختیارات گسترده‌ای که به او داده شده، او هم باید در مقابل همه مردم، چه کسانی که به او رای داده‌اند و چه کسانی که رای نداده‌اند، پاسخگو باشد.

واعظ زاده گفت: این  اصل باید در ذهن رئیس جمهور و نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری پذیرفته باشد. افراد ممکن است که گرایش و اعتقادات خاصی داشته باشند که آن اعتقادات محترم است و در مشی و برنامه آنها قطعا تاثیر می‌گذارد. این امر البته کاملا مشروع است اما باید توجه داشته باشند که مخاطب عملیات و تصمیمات آنها همه مردم هستند. هر امضایی که رئیس جمهور می‌کند بر سرنوشت  آحاد مردم تاثیر می‌گذارد.

واعظ‌زاده خاطرنشان کرد: انتخابات ریاست جمهوری مهم‌ترین مرحله تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری مردم برای سرنوشت خودشان است، بقیه شئونی که در قانون اساسی برای رئیس جمهور آمده در کمتر نظامی تا این اندازه برجسته است و بنابراین انتخاب مردم بسیار حساس است.

وی با اشاره به نتایج یک نظرسنجی تلویزیونی که براساس آن مردم، برنامه رئیس جمهور را مهم‌ترین عامل در انتخاب خودشان عنوان کرده‌اند، اظهار داشت: این مسئله کاملا درست است اما باید به این نکته نیز توجه کرد که  آیا مردمی که می‌گویند برنامه، مهم‌ترین عامل در انتخابشان است چه چیزی را ملاک قرار می‌دهند، این است که کاندیدای ریاست جمهوری کتابچه‌ای را که دیگران تهیه کرده‌اند و ممکن است خیلی خوب هم تهیه شده باشد، به عنوان برنامه خود به مردم ارائه کند و ملاک تصمیم‌گیری قرار گیرد؟

واعظ‌زاده خاطرنشان کرد: در بعضی کشورهای دنیا احزابی وجود دارند که مردم و خانواده‌ها به صورت سنتی طرفدار آنها هستند چون شعاری که آن حزب می‌دهد منافع واقعی آنها را تأمین می‌کند، در کشور ما که احزاب قدرتمند و با سابقه وجود ندارند، این جور نیست و مردم در بررسی‌هایی که انجام می‌دهند در نهایت به نتیجه می‌رسند. نکته مهم اینجاست که برنامه‌ای باید ملاک قضاوت در مورد کاندیداهای ریاست جمهوری قرار گیرد که با شخصیت نامزد عجین شده باشد. یعنی دیدگاه فرد، مقدم بر برنامه است.

وی تصریح کرد: مثلا فرض بکنید نامزدی در تمام طول فعالیت سیاسی‌اش مشغول جار و جنجال و دعوا با شخصیت‌ها و گروه‌های دیگر باشد، بعد شعار وحدت را سر بدهد. در مقابل یک نامزد دیگر که عملا پی وحدت رفته شعار کارآمدی را سر بدهد حالا مردمی که وحدت را دوست دارند به کدام باید رای بدهند؟ بنابراین شخصیت فرد و عملکرد او و دیدگاهی که دارد باید با برنامه‌اش هماهنگ باشد و تجربه نشان داده است که وقتی کاری را به مجری‌ای می‌سپارید، با این که شرح وظایف فرد مشخص  است اما سابقه‌ای و دیدگاه‌هایی که دارد به هر حال  با شخصیت او عجین است و هر قدر هم که بخواهد این برنامه را تعقیب بکند، آگاهانه و ناخودآگاه به سمت حاکم کردن دیدگاه خود خواهد رفت و در واقع اگر شرح وظایف مشابهی را دست افرادی بدهید که دیدگاه‌های مختلف دارند، به طور کاملا متفاوت آن را اجرا می‌کنند.

واعظ زاده تصریح کرد: برنامه مهم است اما ممکن است برنامه‌ای که دیدگاه و شخصیت و عملکرد فرد نشان بدهد که آن را اجرا خواهد کرد وگرنه همه کاندیداها به دنبال این باشند که ببینند ذائقه جامعه  چیست و همان را شعار خود قرار دهند. خب امروز در جامعه ما مسائل اقتصادی حاد است، پس ممکن است همه بحث اقتصاد را مطرح کنند. یا امروز علم و دانش مورد استقبال مردم ما است همه ممکن است این مسئله را مطرح بکنند، اما باید ببینیم که چه کسی حقیقتا شعاری که می‌دهد و مورد استقبال مردم است و بر اساس آن برنامه‌ای تهیه کرده است با شخصیت و سابقه و عملکرد او تناسب دارد و عجین است. یعنی به دیدگاه هم باید توجه کرد که برنامه ذیل آن است و شخصیت و سابقه و برنامه باید در کنار هم مورد توجه قرار گیرد.

رئیس مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در پاسخ به سوال یکی از بینندگان برنامه که پرسیده بود چرا مشارکت حداکثری در انتخابات همیشه مورد تاکید مقامات جمهوری اسلامی ایران بوده است، گفت: طبیعی است که وقت می‌گوییم که هر نفر یک رای، اساس دموکراسی است. بنابراین این نفرات هستند که نشان می‌دهد چه حجمی از جامعه این اساس را پذیرفته‌اند و تمایل پیدا کرده‌اند که مشروعیت این روش را تایید بکنند و بنابراین در همه نظام‌هایی که ادعای دموکراسی دارند مهم‌ترین شاخص برای تعیین مشروعیت نظام به طور کلی نسبت یا درصد شرکت کنندگان به کسانی است که حق رای دارند. در کشور ما هم به درستی یک عامل بسیار مهم تلقی شده و مورد تاکید حضرت امام (ره)، رهبر معظم انقلاب اسلامی و نخبگان و برجستگان و همه مردم است و این کاملا درست است.

وی گفت: امیدواریم که در انتخابات آینده، هم با توجه مردم عزیز این نسبت بالا برود و هم مدیران و مسئولان و مجریان فضا را طوری فراهم کنند که مردم احساس کنند که این اساس دموکراسی را می‌توانند محقق بکنند و شرکت کنندگان هر چه بیشتر باشد.

واعظ زاده همچنین در  پاسخ به این سوال که چطور باید تحمل شکست نامزدهای انتخاباتی در رای‌گیری را در بین طرفداران آنها بالا برد گفت: هر کسی که وارد رقابت انتخاباتی می‌شود باید ورود و خروج خود را برنامه‌ریزی کند. حتی اگر پیروز انتخابات شد و یک یا دو دوره هم مسئولیت را در دست گرفت باز هم از ابتدا باید خروج خودش را برنامه‌ریزی کرده باشد.

وی افزود: کاندیدا باید با تمام توان برای جلب آراء مردم به برنامه‌ها و دیدگاه‌ خودش تلاش بکند اما اگر به هر علتی موفق نشد، باید آماده باشد که پس از اعلام نتایج تبریک گرمی را به منتخب مردم و رقیب خودش اعلام بکند و از ستادهای انتخاباتی و کسانی که به او رای داده‌اند، تشکر کند و به سر کار خودش برگردد، اگر کسی برای این آماده نباشد ممکن است که با مشکلات مواجه شویم و بیشتر از همه خود آن نامزد و طرفدارانش مایوس می‌شوند و مشکل پیدا می‌کنند.

استاد دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: تجربه این مسئله در برخی کشورهایی که اتفاقا خیلی منتقدشان هستیم به خوبی وجود دارد اما در جامعه ما وجود ندارد. یعنی ما با وجود اینکه اصول و ارزش‌های بسیار متقن و متعالی داریم که در دنیا بی‌نظیر است در این قبیل امور هنوز کم تجربه هستیم که باید مقداری به تجربه‌های دنیا هم توجه بکنیم تا قبل و بعد از اعلام نتایج و در پایان دوره‌های ریاست جمهوری مشکلی نداشته باشیم.

واعظ‌زاده در ادامه در پاسخ به این سوال که با توجه به نبود احزاب باسابقه و دارای اساسنامه و برنامه مشخص ملاک‌ها و معیارهای گزینش از بین نامزدهای متعدد انتخابات چیست، گفت: در شرایط امروز جامعه ما شخصیت نامزدها بسیار مهم است. کشور بزرگی‌ مثل ایران با ۷۵، ۸۰ میلیون نفر جمعیت و با این تاثیرگذاری و اثربخشی در منطقه و در دنیا، مدیریت پیچیده‌ای دارد. این کاری نیست که از هر کسی با هر سطح تجربه بربیاید. گمان می‌کنم در وهله اول، قدرت ذهنی و دیدگاه اشخاص است که در مدیریت مهم است. اگر کاندیداها سابقه عمیق فکری و ذهنی برای مدیریت در حوزه خودشان که اینجا کل ایران است نداشته باشند آن وقت این مشکل حرکت زیگزاگی که در کشور مشاهده کرده‌ایم، پیش می‌آید. اگر به دوره اول و دوم شخصیت‌هایی که ریاست جمهوری را بر عهده داشتند، توجه کنید اغلب یک تفاوت نسبتا آشکار می‌بینید. چون در غیاب احزاب، دیدگاه روشنی نسبت به حرکت جامعه و اداره آن موجود نبوده است. بنابراین برخورداری از یک قدرت ذهنی برجسته و دیدگاه بسیار شفاف نسبت به آینده جامعه و مدیریت آن بسیار حایز اهمیت است.

رئیس مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با بیان اینکه جامعه امروز ما،‌ نیازمند یک پیشرفت سریع‌ است، اظهار داشت: ما دستاوردهای خیلی خوبی داشته ایم و اگر آن‌ها را با گذشته خودمان مقایسه بکنیم همه راضی هستیم که پیشرفت کشور خوب بوده است. اما اگر وضعیت خود را با چیزی که باید اتفاق می‌افتاد یا با کشورهایی که با سرعتی بیش از ما دارند حرکت می‌کنند مقایسه کنیم، می‌بینیم که پیشرفت‌مان مطلوب نبوده و با توجه به این که جمعیت ما رو به پیری می‌رود و رقبای ما به سرعت جلو می‌روند فرصتی که باقی است تقریبا یک دهه است که البته برای این پیشرفت سریع تقریبا همه عوامل و نیازمندی‌ها فراهم است.

وی افزود: درست است که همه قطعات پازل پیشرفت در کشور وجود دارد اما تقریبا هیچ کدام از آنها درست سر جای خودش نیست و کارکرد مناسب و هماهنگی با بقیه قطعات را ندارد. کاری که باید بشود این است که این هماهنگی صورت بگیرد و این خصوصیتی است که باید مردم در رئیس جمهور ببینند که آیا می‌تواند این هماهنگی را صورت دهد. خصوصیت دیگر رئیس جمهور آینده این است که بتواند فضای سیاسی آشفته کشور را آرام بکند که شرطش این است که خود در محور این آشفتگی نباشد.

واعظ‌زاده با تاکید بر این که منظور از آرامش فضای سیاسی، حاکم شدن فضایی مردابی مثل برخی از کشورهای همسایه که با قدرت نظامی دیکتاتوری ایجاد کرده‌ و بعد فرآیند توسعه اقتصادی را پیش برده اند نیست، اظهار داشت: چنین شرایطی مطلقا با خواست مردم ما و طبیعت آزادی‌خواه ایرانی و اصول اسلامی ما همخوانی ندارد و وجود مناقشات سیاسی حتی جار و جنجال‌های سیاسی در جامعه مانعی ندارد اما اگر دولت بخواهد در مرکز این جار و جنجال‌ها باشد یا یک پای ثابت اینها باشد ما به پیشرفت سریع نخواهیم رسید. همچنان که هیچ جامعه‌ای در تاریخ معاصر در حالت آشفتگی سیاسی به صورتی که دولت یک پای ثابت آن باشد به پیشرفت نرسیده است.

منبع: فارس