اتحادیه انجمن‌ های اسلامی دانشجویان در اروپا

 «مبارزه» (رسانه تحلیلی خبری دانشجویان خط امام): یکی از زمینه‌های فعالیت اجتماعی شهید آیت‌الله دکتر بهشتی همکاری مستقیم یا غیرمستقیم با کارهای دسته‌جمعی بود که در جهت ایجاد یک جامعه نمونه اسلامی صورت می گرفت. یکی از این تلاش‌ها همکاری با انجمن‌های اسلامی دانشجویان ایرانی در اروپا در جهت گسترش انجمن‌ها، ارتقای کمی و کیفی آن‌ها و شکل‌گیری اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان در اروپا (گروه فارسی‌زبانان) بود.

نخستین تلاشهای دانشجویان مسلمان در اروپا توسط جمعی از افراد مرتبط با جنبش «اخوان المسلمین» شکل گرفت که به تشکیل «اتحادیه انجنمهای اسلامی دانشجویان»^[۱] (UMSO) متشکل از ملیت های مختلف در سال ۱۳۴۰ انجامید. در این میان دانشجویان ایرانی هم حضور محدودی داشتند که این افراد چهارمین کنگره اتحادیه در آذر ماه ۱۳۴۴ (دسامبر ۱۹۶۵) با یکدیگر آشنا شده و طرح راه اندازی «اتحادیه انجمنهای اسلامی دانشجویان ایرانی در اروپا» را با شهید دکتر بهشتی که به تازگی از طرف حضرت امام به عنوان امام جماعت مسجد هامبورگ منصوب شده بودند، در میان گذاشتند که با استقبال ایشان روبرو شد.

به این ترتیب نخستین گردهمایی این تشکل در ۲۱ اسفند ماه ۱۳۴۴ (۱۲ مارس ۱۹۶۶) در شهر گیسن آلمان با حضور ۱۰ نماینده از دانشگاه های مختلف آلمان و با پیام ویژه دکتر بهشتی، برگزار شد. سپس اساسنامه این تشکل با عنوان “مجمع انجمنهای اسلامی دانشجویان ایرانی مقیم اروپا” تدوین و مورد تصویب قرار گرفت و مقرر گردید نشریه ای با عنوان “اسلام مکتب مبارز” به صورت فصلنامه منتشر شود. هدف نشریه اینگونه عنوان شده بود: «شناخت و شناسایی چهره واقعی اسلام»^[۲]

از آنجا که برخی از دانشجویان افغانی همزمان در کنگره UMSO و نیز انجمن های اسلامی ایرانی شرکت داشتند، پس از نشست اول، پیشنهادهایی هم جهت تغییر نام این تشکل مطرح گردید. بنابراین موضوع تغییر نام در این نشست که با حضور نمایندگان ۵ انجمن به فاصله شش ماه از نشست اول در تاریخ ۱۴ آبان ماه ۱۳۴۵ (۵ نوامبر ۱۹۶۶) در شهر گیسن برگزار گردید، تصویب شد و از آن پس “اتحادیه انجمن های اسلامی دانشجویان (گروه فارسی زبان)” در بر گیرنده اعضایی بود که از کشورهای فارسی زبان به اروپا آمده بودند.^[۳]

در پیام شهید بهشتی به این نشست آمده است:

«کار تازه ای که شما جوانان عزیز و فعال که عموما از اعضای فعال و احیانا موسس اتحادیه انجمن های اسلامی دانشجویان در اروپا هستند، تحت عنوان گروه فارسی زبان آغاز کرده اند، بسیار مفید و منطبق با نیازهای واقعی جوانان مسلمان به نظر می رسد. امیدوارم همه جوانان مسلمان فارسی زبان در اروپا بر این محور و داخل سازمان بزرگ و عمومی دانشجویی اسلامی، با هم صمیمانه همکاری کنند و از این راه خدمتگزار با صدق و صفای اسلام و مسلمین باشند. همچنین امیدوارم در همه قدمهایی که در این راه بر می دارید، اصل یکپارچگی و به همبستگی کامل همه مسلمانان جهان را رعایت کنید که کار شما به راستی یک نمونه عملی و قابل تحسین برای حل مشکلات ناشی از زبانهای مختلف محلی، در جامعه بزرگ اسلامی می باشد.» ^[۴]

پس از گذشت یک سال از فعالیت اتحادیه، برادران موفق شده بودند در شهرهای خود انجمن های اسلامی تشکیل دهند و در پنجمین کنگره سالیانه  UMSO در دهم دی ماه ۱۳۴۵ (۳۰ سپتامبر ۱۶۶) حضور پررنگ تری از خود نشان دهند. در این کنگره، آیت الله بهشتی شرکت داشتند و سخنرانی مبسوطی تحت عنوان “وظایف اتحادیه انجمنهای اسلامی دانشجویان در اروپا” به زبان عربی ایراد کردند.^[۵] دانشجویان ایرانی در حاشیه این کنگره جلسه اختصاصی خود را با ایشان برگزار نمودند.

در نشست چهارم اتحادیه که در تاریخ ۱۱ تا ۱۳ خرداد ۴۷ (۱تا ۳ ژوئن ۱۹۶۸) در شهر تریر آلمان، حدود ۴۰ نفر از فعالان انجمن های اسلامی شهرهای مختلف شرکت کردند. در این نشست، آیت الله بهشتی برای اولین بار حضور یافتند و به تدریس مبانی اعتقادی و تشکیلاتی پرداختند. اساسنامه اتحادیه مورد تجدید نظر اساسی قرار گرفت که این فرایند تا نشست هفدهم به طول انجامید. اولین موضع گیری جدی سیاسی اتحادیبه در این نشست صادر شد که شامل قطعنامه ای در زمینه محکومیت تبعید حضرت امام (ره)، دفاع از حقوق زندانیان روحانی و دانشجویان مسلمان مبیارز در بند رژیم طاغوت، دفاع از جنبش هایی رهایی بخش سیاهان و نهضت رهایی بخش ویتنام، محکومیت تجاوز اسرائیل و دفاع از مردم فلسطین صادر شد. پس از این نشست گزارش عملکرد اتحادیه توسط دکتر صادق طباطبایی، نماینده اتحادیه به صورت حضوری به خدمت حضرت امام ارائه گردید. البته پیش از این هم گزارش فعالیت های اتحادیه از طریق مرحوم دکتر علی سید ابریشمی، به صورت مکتوب به محضر ایشان ارائه می شد. ^[۶]

نشست پنجم اتحادیه از ۳ تا ۵ خرداد ۴۸، (۲۴ تا ۲۶ مه) با شرکت ۶۰ نفر برگزار شد. برای اولین بار نمایندگان انجمن ها، بر اساس اساسنامه، اعتبارنامه های خود را ارائه دادند تا در کمیسیون اعتبارنامه بررسی شود. در این نشست برای اولین بار شخص دکتر بهشتی حاضر شد و سخنرانی نمود. ایشان همچنین به عنوان “مشاور مبانی عقیدتی اتحادیه” انتخاب شدند. به پیشنهاد ایشان، اولین سمینار آموزشی اتحادیه در فاصله نشست پنجم و ششم به مدت ۱۵ روز در “مرکز اسلامی هامبورگ” برگزار شد. مباحث تدریس شده شهید بهشتی، به صورت جزواتی تدوین و در اختیار اعضا قرار گرفت. این نشست ها پس از بازگشت دکتر بهشتی (که پس از نشست ششم اتحادیه رخ داد) هم در مرکز اسلامی هامبورگ ادامه یافت. پس از این نشست، گزارش مکتوبی به امام ارائه شد که ایشان هم در پاسخ، نخستین پیام خود به اتحادیه را در ۲۲ شوال ۱۳۸۹ قمری صادر نمودند.^[۷]

ششمین نشست اتحادیه با حضور آیت الله بهشتی و حضور بیش از صد نفر از اعضای اتحادیه در ۲۶ اردیبهشت ۴۹ (۱۶ مه ۱۹۷۰) برگزار شد که پیامی از “انجمن اسلامی دانشجویان در امریکا و کانادا (گروه فارسی زبان)” را نیز دریافت نمود. نشست با صدور قطعنامه ای در حمایت بی دریغ از امام خمینی و زندانیان سیاسی و مردم فلسطین و… به کار خود خاتمه داد.^[۸]

تشکیلات UMSO وابسته به اخوان المسلمین بود، و حمایت هایی از برخی جریانات از آن می شد که مورد پسند دانشجویان نبود. افشین متین درباره این می نویسد: این انجمن از کمک های عربستان سعودی برخوردار بود، ولی “گروه فارسی زبان” که گفته می شود خودمختاری و استقلال خود را از این انجمن حفظ کرد، در سال ۱۹۷۸ از آن جدا شد.^[۹] جدایی اتحادیه فارسی زبان از اتحادیه UMSO در جریان نشست ششم رخ داد. در این نشست بحث هایی درباره نحوه همکاری با UMSO مطرح شد که با وجود تشکیل کمیسون ویژه با عنوان “تحقیق درباره ” نتوانست نشست هفتم را به تصمیم گیری قطعی نزدیک کند. لذا به هیئت مدیره جدید دو ماه فرصت داد تا بعد از تحقیقات گسترده تر، تصمیم گیری نهایی نموده و آن تصمیم را به کلیه واحدها ابلاغ نماید. هیئت مدیره جدید دوماه فرصت داد تا بعد از تحقیقات گستره تر، تصمیم گیری نهایی نموده تصمیم را به کلیه واحدها ابلاغ نماید. هیئت مدیره نشست هفتم در دومین جلسه خود به این نتیجه رسید که اتحادیه بایستی از نظر تشکیلاتی با UMSO همبستگی نداشته باشد و لذا نشانه “امسو” از کلیه نشریات و کاغذهای مکاتباتی اتحادیه حذف شد.

بدین ترتیب، “اتحادیه انجمن های اسلامی دانشجویان در اروپا (گروه فارسی زبان)” در آلمان غربی، مهمترین گروه مسلمان دانشجویی بود که به عنوان رقیب اصلی برای کنفدراسیون جهانی مطرح شده و حتی با وجود بازگشت آیت الله بهشتی به وطن در سال ۴۹ همچنان پرقدرت و با تشکیلات وسیع در اروپا به کار خود ادامه می داد.^[۱۰] حسن حبیبی٬ صادق طباطبایی٬ جواد اژه ای، کریم خداپناهی، ابوالحسن بنی صدر و شمس الدین مجابی عناصر فعال اتحادیه در این سالها بودند.

:::

مطالب مرتبط:

• بیانیه اتحادیه انجمن های اسلامی دانشجویان در اروپا به مناسبت سالگرد هفتم تیر
• انجمن های اسلامی به دنبال تشکل اتحادیه دانشجویان پیرو خط امام(ره)
• پیام امام به اتحادیه انجمنهای اسلامی دانشجویان در اروپا
• انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه صنعتی قم به اتحادیه پیوست + نامه شورای مرکزی
• بیانیه انجمن‌های موسس «اتحادیه انجمن های اسلامی دانشجویان پیرو خط امام» در حمایت از وزیر علوم