۱۸:۰۰ - ۱۳۹۲/۰۲/۲۰ نصایح امام خمینی به حوزه‏‌ها

ضرورت اخلاق و تهذیب در حوزه ها از نگاه امام خمینی(س)

بی تردید هر دانش پژوهی هم زمان با فراگرفتن مسائل علمی، به تعلیم و تعلم مسائل اخلاقی و علوم معنوی نیازمند است و این امر برای روحانیان بخاطر وظایف ذاتی که به عهده دارند، ضرورت دو چندان دارد. از آغاز شکل گیری حوزه‌های علمیه عالمان ربانی به این ضرورت آگاه بوده و سعی می‌کردند علاوه بر آموزش عملی سجایای اخلاقی به طلاب، آنان را از نصایح زبانی خود نیز محروم نسازند. صفحه حوزه از این پس تلاش می‌کند با انعکاس برخی از این نصایح، گامی هرچند کوچک در این را بر دارد:

«مبارزه» (رسانه تحلیلی خبری دانشجویان خط امام): بی تردید هر دانش پژوهی هم زمان با فراگرفتن مسائل علمی، به تعلیم و تعلم مسائل اخلاقی و علوم معنوی نیازمند است و این امر برای روحانیان بخاطر وظایف ذاتی که به عهده دارند، ضرورت دو چندان دارد. از آغاز شکل گیری حوزه‌های علمیه عالمان ربانی به این ضرورت آگاه بوده و سعی می‌کردند علاوه بر آموزش عملی سجایای اخلاقی به طلاب، آنان را از نصایح زبانی خود نیز محروم نسازند.

امام خمینی(ره) در این باره می فرمایند:

شما وقتی وارد حوزه می‌‏شوید، پیش از هر کار باید در صدد اصلاح خود باشید. و مادامی که در حوزه به سر می‏ برید، ضمن تحصیل باید نفس خود را تهذیب کنید تا آن گاه که از حوزه بیرون رفتید و در شهر و یا محلی رهبری ملتی را بر عهده گرفتید، مردم از اعمال و کردار شما، از فضایل اخلاقی شما، استفاده کنند، پند گیرند، اصلاح شوند. بکوشید پیش از آنکه وارد جامعه گردید خود را اصلاح کنید، مهذب سازید. اگر اکنون که فارغ البال می‏ باشید در مقام اصلاح و تهذیب نفس برنیایید، آن روز که اجتماع به شما روی آورد دیگر نمی‏‌توانید خود را اصلاح نمایید.
خیلی از چیزهاست که انسان را بیچاره کرده، از تهذیب و تحصیل باز می ‏دارد. یکی از آنها، برای بعضی، همین ریش و عمامه است، وقتی عمامه کمی بزرگ شد و ریش بلند گردید، اگر مهذب نباشد از تحصیل باز می ‏ماند، مقید می‌‏گردد، مشکل است بتواند نفس اماره را زیر پا گذارد و پای درس کسی حاضر شود. شیخ طوسی علیه الرحمه، در سن پنجاه و دو سالگی درس می‏رفته است، در صورتی که در سن بین بیست و سی بعضی از این کتاب‌ها را نوشته است. کتاب تهذیب را گویا در همین سن و سال به رشته تحریر در آورده و در پنجاه و دو سالگی در حوزه درس مرحوم سید مرتضی علیه الرحمه، حاضر می‌‏شده که به آن مقام رسیده است. خدا نکند پیش از کسب ملکات فاضله و تقویت قوای روحانی ریش انسان کمی سفید و عمامه بزرگ گردد، که از استفاده‌‏های علمی و معنوی و از تمام برکات باز می‏‌ماند. تا ریش سفید نشده کاری کنید، تا مورد توجه مردم قرار نگرفته‌‏اید فکری به حال خود نمایید. خدا نکند انسان پیش از آنکه خود را بسازد جامعه به او روی آورد و در میان مردم نفوذ و شخصیتی پیدا کند که خود را می‌بازد خود را گم می‌کند. قبل از آنکه عنان اختیار از کف شما ربوده شود، خود را بسازید و اصلاح کنید. به اخلاق حسنه آراسته شوید، رذایل اخلاقی را از خود دور کنید. در درس و بحث اخلاص داشته باشید، تا شما را به خدا نزدیک سازد. اگر در کارها نیت خالص نباشد، انسان را از درگاه ربوبی دور می‌‏کند. طوری نباشد که پس از هفتاد سال وقتی نامه عمل شما را باز کنند ببینند، العیاذ بالله، هفتاد سال از خداوند عز و جل دور شده‏اید. قضیه آن «سنگ» را شنیده‌‏اید که به جهنم سرازیر شد؟ پس از هفتاد سال صدای آن از قعر جهنم به گوش رسید. به حسب نقلی حضرت رسول (صلی‌الله علیه و آله) فرمود پیرمرد هفتاد ساله‏ای بود که مُرد، و در این مدت هفتاد سال رو به جهنم می‏ رفت. مواظب باشید مبادا پنجاه سال، بیشتر یا کمتر، در حوزه ‏ها با کَدّ یمین و عرق جَبین، جهنم کسب نمایید! باید به فکر باشید.
در زمینه تهذیب و تزکیه نفس و اصلاح اخلاق برنامه تنظیم کنید، استاد اخلاق برای خود معین نمایید جلسه وعظ و خطابه، پند و نصیحت تشکیل دهید.خودرو نمی‏‌توان مهذب شد. اگر حوزه‌‏ها همین‌طور از داشتن مربی اخلاق و جلسات پند و اندرز خالی باشد، محکوم به فنا خواهد بود. چطور شد علم فقه و اصول به مدرّس نیاز دارد، درس و بحث می‏ خواهد، برای هر علم و صنعتی در دنیا استاد و مدرس لازم است، کسی خودرو و خودسر در رشته‌‏ای متخصص نمی‏‌گردد، فقیه و عالم نمی‌‏شود، لیکن علوم معنوی و اخلاقی، که هدف بعثت انبیا و از لطیف‌ترین و دقیق‌ترین علوم است، به تعلیم و تعلم نیازی ندارد و خودرو و بدون معلم حاصل می‌‏گردد؟ کرارا شنیده‌‏ام سید جلیلی معلم اخلاق و معنویات استاد فقه و اصول، مرحوم شیخ انصاری بوده است.
انبیای خدا برای این مبعوث شدند که آدم تربیت کنند، انسان بسازند، بشر را از زشتی‌ها، پلیدی‌ها، فسادها و رذایل اخلاقی دور سازند و با فضایل و آداب حسنه آشنا کنند: «بعثت لاتمّم مکارم الاخلاق».
چنین علمی که خداوند متعال نسبت به آن، آن قدر اهتمام داشته که انبیا را مبعوث فرموده است، اکنون در حوزه‌‏های ما رواجی ندارد و کسی به طور شایسته به آن اهمیت نمی‌‏دهد و بر اثر کمبود علوم معنوی و معارف در حوزه‌‏ها، کار به آنجا رسیده که مسائل مادی و دنیوی در روحانیت رخنه کرده و بسیاری را از معنویت و روحانیت دور داشته است که اصلا نمی‌‏دانند روحانیت یعنی چه، یک نفر روحانی چه وظیفه‏ای دارد، چه برنامه‏ای باید داشته باشد؟ بعضی‌ها فقط در صددند چند کلمه یاد بگیرند و بروند در محل خود، یا جای دیگر، دستگاه، جاه و مقامی به چنگ آورند و با دیگران دست و پنجه نرم کنند مانند آن‌که می‌‏گفته: بگذار «شرح لمعه» را بخوانم، می ‏دانم با کدخدا چه کنم طوری نباشد که از اوّل نظر و هدف شما از تحصیل گرفتن فلان مسند و به دست آوردن فلان مقام باشد، و بخواهید رئیس فلان شهر یا آقای فلان ده گردید. ممکن است به این خواسته‌های نفسانی و آرزوهای شیطانی برسید، ولی برای خود و جامعه اسلامی جز زیان و بدبختی چیزی کسب نکرده‌‏اید. معاویه هم مدت مدیدی رئیس بود ولی برای خود جز لعن و نفرت و عذاب آخرت بهره و نتیجه‌‏ای نگرفت.
لازم است خود را تهذیب کنید که وقتی رئیس جامعه یا طایفه‏ای شدید، آنان را نیز تهذیب نمایید. برای اصلاح و ساختن جامعه قدم بردارید هدف شما خدمت به اسلام و مسلمین باشد. اگر برای خدا قدم بردارید، خداوند متعال مقلب القلوب است، دل‌ها را به شما متوجه می‏‌سازد:انَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ سَیجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدّا (۱۹: ۹۶). شما در راه خدا زحمت بکشید، فداکاری کنید، خداوند شما را بی اجر نمی‏گذارد اگر در این دنیا نشد، در آخرت پاداش خواهد داد. اگر جزا و پاداش شما را در این عالم نداد چه بهتر. دنیا چیزی نیست. این هیاهوها و شخصیت‌ها چند روز دیگر به پایان می‏‌رسد، مانند خوابی از جلو چشم انسان می‏‌گذرد، لکن اجر اخروی لا یتناهی و تمام نشدنی خواهد بود.
*امام خمینی:
همان‌طور که علم فقه و اصول به مدرس نیاز دارد، علم اخلاق هم بدون مربی نمی‌شود. اگر حوزه‌ها از داشتن مربی اخلاق و جلسات پند و اندرز خالی باشند محکوم به فنا خواهند بود.

منبع: جماران