باز هم، «جنگ نیابتی» در عراق

 با وجود ازدست‌دادن حدود چهارهزار سرباز و بدون درنظرگرفتن شمار زخمی‌های این جنگ و صرف هزینه‌ای معادل یک‌تریلیون‌دلار، ایالات‌متحده هرگز نتوانست به اهدافی که جنگ را با بهانه آنها آغاز کرد دست یابد و در نهایت مجبور به تخلیه نیروهای خود از این کشور تا پایان سال ۲۰۱۱ شد، در حالی‌ که میراثی از جنگ‌های داخلی و درگیری‌های جناحی و فرقه‌ای برای این کشور به‌جا گذاشت؛ میراثی که باعث ایجاد فضایی ناامن در این کشور شده است و سالانه منجر به کشته‌شدن نه‌تنها صدها بلکه هزاران عراقی‌ می‌شود، بر اساس آمار اعلام‌شده تنها در سال ۲۰۱۳ حدود هشت‌هزارنفر از افراد غیرنظامی در عراق جان خود را از دست داده‌اند، همچنین در سال‌جاری وقوع انفجارهای پی‌درپی بمب‌گذاران انتحاری و تروریست‌ها، آدم‌ربایی و سرقت‌های کوچک و بزرگ بغداد را به شهری ناامن برای ساکنان آن تبدیل کرده است، تا جایی‌ که امروز هیچ‌کس اوضاع کنونی عراق را امن‌تر از زمان حکومت صدام حسین بر این کشور نمی‌داند.

در حال حاضر عراق تبدیل به محلی مناسب برای گروه‌های افراطی که از طرف قدرت‌های گوناگون خارج از این کشور حمایت می‌شوند شده است. حالا گروه القاعده که تا پیش از حمله آمریکا در این کشور حضور نداشت هم‌اکنون به یکی‌ از گروه‌های اصلی افراطی عراق تبدیل شده است. همچنین گروه وابسته به القاعده که تحت عنوان حکومت اسلامی عراق و شام شناخته می‌شوند پایگاهی قوی در استان غربی عراق با نام «انبار» دارد گفتنی است که بیش از ۲۰درصد اقلیت سنی این کشور در استان انبار زندگی‌ می‌کنند در حالی‌ که رهبران قبایل آنها نیز با یکدیگر علیه حکومت مالکی پیمان اتحاد بسته‌اند.

القاعده و متحدانش اخیرا موفق شده‌اند کنترل یکی‌ از شهرهای کلیدی استان انبار به نام فلوجه را که در زمان اشغال آمریکایی‌ها صحنه درگیری‌های خونین بود به دست آورند. آنها همچنین حملات شدیدی را در رمادی، یکی‌ دیگر از شهرهای استان انبار آغاز کرده‌اند که باعث چالش عظیم دولت مرکزی شده است. این در حالی‌ است که جمعیت کردهای عراق که همانند جمعیت سنی‌های این کشور حدود ۲۰درصد جمعیت کل کشور را تشکیل می‌دهند نیز اقدام به تشکیل دولت خودمختار در شمال این کشور کرده‌اند، به‌این‌ترتیب به نظر می‌رسد که روند بالکانیزه‌شدن یا به عبارتی دیگر تقسیم این کشور چندقومیتی به کشورهای کوچک‌تر به دنبال بروز جنگ‌های داخلی‌ در حال وقوع است. به‌این‌ترتیب شرایط نامساعد عراق به همراه بحران سوریه و تاثیر این شرایط بحرانی بر کشورهای همسایه این منطقه و به طور مشخص لبنان، دولت اوباما را دچار سردرگمی عظیم در برابر اقداماتی که باید در منطقه انجام دهد کرده، این در حالی‌ است که در حال حاضر ایالات متحده آمریکا دیگر نقشی‌ تعیین‌کننده در اوضاع عراق ندارد و در موقعیتی نیست که بتواند اقدامات چندانی انجام دهد. در این شرایط به‌نظر می‌رسد بحران عراق به مساله‌ای جدی بین دو قطب قدرتمند شیعه و سنی تبدیل شده است. از طرف دیگر آنکارا نیز به دقت نظاره‌گر کردهای عراق است تا اطمینان حاصل کند مبادا کردهای عراق در صدد استقلال‌طلبی خود برآیند که در این صورت به اقلیت کرد‌های ترکیه نیز در جهت استقلال‌طلبی آنها کمک خواهند کرد.

رییس‌جمهوری سابق آمریکا جورج دبلیوبوش و متحدان بین‌المللی بریتانیایی و استرالیایی آن زمانش تونی بلر و جان هوارد باید اقرار کنند که حمله نظامی آنها به عراق کاملا اشتباه بوده و نه تنها با این حملات خسارات جبران‌ناپذیری یر مردم عراق تحمیل کرده بلکه به منافع کشورهای خود نیز زیان بسیاری وارد کرده‌اند، هرچند این کشورها ممکن است با غرور و افتخار از سرنگونی صدام حسین و رژیم دیکتاتوری‌اش به‌عنوان دستاورد حمله به عراق یاد کنند ولی‌ حقیقت این است که در مقایسه با وضعیت نابسامان آمیخته از وحشت و جنگ و خونریزی کنونی حاکم بر این کشور، سرنگونی صدام حسین دستاورد بسیاربسیار کوچکی است، این در حالی‌ است که در زمان حمله به عراق، کشورهای مذکور تمامی دلایلی که حمله به عراق را کاری نادرست می‌دانست، نادیده گرفتند بنابراین در شرایط کنونی این کشورها باید پاسخگوی بهای گزافی که مردم عراق به دلیل بی‌تدبیری آنها می‌پردازند، باشند.  با توجه به شباهت‌های بسیار دو کشور افغانستان و عراق و خروج نیروهای نظامی آمریکا و متحدانش تا پایان سال‌جاری، کشورهای مذکور باید از گذشته و آنچه که در عراق اتفاق افتاد درس بگیرند و اقدامات پیشگیرانه لازم را انجام دهند تا آنچه در عراق اتفاق افتاد تکرار نشده و افغانستان به سرنوشت کنونی عراق دچار نشود.
آنچه مسلم است اوضاع کنونی عراق بسیار نامساعد است، بنابراین دولت عراق باید سه اقدام فوری را در جهت نجات این کشور و خروج از بحران کنونی انجام دهد. اقدام نخست این است که دولت نوری مالکی قدرت خود را بین گروه‌های مختلف این کشور از جمله سنی‌ها تقسیم کند و اجازه مشارکت در امور کشور را به گروه‌های مختلف این کشور بدهد و برای هر گروه حقوق مساوی در نظر بگیرد تا جایی‌ که هیچ گروه خاصی‌ حق وتو نداشته باشد. دومین اقدام این است که رهبران این کشور تا قبل از برگزاری انتخابات مجلس این کشور در ماه آوریل سال‌جاری به یک اجماع و وحدت ملی‌ دست یابند، سومین راه‌حل این است که دبیرکل سازمان ملل متحد با حمایت پنج عضو دایم شورای امنیت اجلاسی منطقه‌ای را با حضور کشورهای همسایه عراق برگزار کند و در آن به توافقی کلی‌ با کشورهای همسایه پیرامون اوضاع کنونی عراق دست یابد.  اگرچه به نظر نمی‌رسد هیچ‌کدام از اقدامات موجود در آینده نزدیک اتفاق بیفتد تا بلکه بتواند از آلام کنونی مردم عراق بکاهد.

این مقاله به قلم امین سیکل، استاد علوم سیاسی و مدیر مرکز مطالعات عربی و اسلامی (خاورمیانه و آسیای مرکزی) در دانشگاه ملی‌ استرالیا و همچنین نویسنده کتاب در دست انتشار منطقه بحران نوشته شده است.

منبع: شرق

دیدگاه تازه‌ای بنویسید: (لغو پاسخگویی)

نام: *

ایمیل: *

احراز هویت
+ 49 = 57